Vawiin khan Animal Husbandry & Veterinary Minister Dr. K. Beichhua chuan a Pisa ah Mizorama vawk natna lengte leh a venna kawnga Department hma lak dan te chu Press Conference neiin chanchinbu mite a hrilh hria a. Press Conference ah hian Minister hi A.H.& Vety. Department Secretary Pu Lalthangpuia leh Department hotulu dangten an tawiawm a ni. 

Press Conference ah Vawk natna leng leh Department hmalakna chungchanga Minister statement chu a hnuaia ami ang hi a ni. 

PRRS (Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome) chu Mizoraman kum 2013-ah a leng hmasa ber a, hei hi India rama vawk hri a len vawikhatna a ni bawk. Kum 2016-ah leh 2018-ah te PRRS hi Mizoramah a leng nawn leh a, vawk vulhtu te'n an hloh nasat dan a hnuaia tarlan ang hi a ni: - 

PRRS hri len kum

Vawk thi zat Department-in a report a dawn

Vawk thi vanga sum hloh zat

2013

3806

Rs. 317 lakhs

2016

4699

Rs. 437 lakhs

2018

2574

Rs. 308 lakhs

 Kum 2019-ah vawiin ni thlengin PRRS hrileng a la awm lo. Hei hi kan Department Minister zahawm tak, Dr. K. Beichhua-a'n kum 2019-ah chuan PRRS hi Mizoramah lenglo tura theihtawp Department-in chhuah tura a hrilh ang a Department-in theihtawpa tan a lak vang leh ramdang atanga vawk lakluh khapna, District Administrator leh Police lamte nen tangruala kenkawh a nih vang nia ngaih a ni. Hemi rual hian Myanmar atanga vawk lakluh ruk nana inkalpawhna a tarn em avangin engemaw zat lakluh ruk chu a awm reng tho a, engemaw zat chu District hrang hrangah man an ni bawk.Vawk lakluh khapna dan tha zawka hma an lak theih nan A.H. & Veterinary Department te'n hma an lak theih nan A.H. & Veterinary Department chuan a hnuaia tarlan ang hian hma a la bawk:- 

1. Vawk lakluh khapna Prohibition Order CrPc - 144 tha zawka kenkawh a nih theih nan Director, A.H. & Veterinary Department chuan ni 25/03/2019-ah thuchhuah siamin District Officer tin te an district chhung theuhva hma la a, Animal Check Gate-ah te staff duty chhun leh zana dah tura hriattif an ni. 

2. "Committee on Response to Illegal Entry of Pigs to Aizawl Municipal -Area" tih-hi 26/04/2019-ah Department in a din a. He committee thuchhuak ang hian Aizawl khaw chhunga vawk talh ruk a lo awm leh awm loh enfiah turin Aizawl Municipal Area-chhunga Veterinary Centre leh Dispensary in-charge theuhte an area chhunga an enfiah theuh turin hriattir an ni. 

3. Vawk tawlh ruk a awm leh awm loh enfiah tur Committee chuan ni 07/05/2019-ah hian chak zawka hma lak a nih theih nan Surveillance Squad pahnih a din a. Team hnihah inthenin team tinah Doctor panga ve ve dah an ni. He team hnih hian kartin ningani (Thursday) apiangin Aizawl Municipal Area chhunga vawk tawlhruk dah khawmna hmun tlawh chhuak ziah tura tih an ni. 

Mizoram hmun hrang hranga Vawk tawlh ruk mante:- 

Mizoram hmun hrang hrangah vawk lakluh khapna Order ding lai a awm reng chungin, Serchhip District chhungah vawk turn thum man ni tawhin, vawk puitling 29 leh vawkte 102 man a ni tawh a. Vawk neitu/phurtu an mante chu' Lalrobuaii d/o Hmingliana, Rokimi d/o Bualcheuva, Lazopari d/o Thangvunga leh Lalbiaktluanga s/o Sanghleithang, Zotlang Champhai khaw mi vekte an ni. Champhai District-ah turn hnih man tawhin, vawk puitling 24 leh vawkte 26 man a ni tawh a, vawk neitu mante chu - Lalhlimmawii w/o Sikulthanga, Kawlkulh leh Dawngnghakkimi d/o Dengchhuanmunga, Champhai Vengtharte an ni. Lunglei District-ah turn khat manin, vawk puitling 10 man a ni. Lungleia vawk mante hi a neitu/phurtu kuta man lovin, a lo leitu Pu Sawma, vawk talha eizawng hnen atanga man a ni. Siaha District-ah turn hnih man niin, an rawn phurh luhna lama thawn kir leh vek an ni. 

Aizawl District, Seling khuaah turn khat manin, vawk puitling 82 man a ni. A phurtu/neitute chu - Lalruatfela s/o Lalthantluanga, Bethel, Champhai, Vanlalawia s/o Lalthanzama, Bethel, Champhai, P.C. Lalthazauva s/o Liantawna, Mua'lkhar. Champhai, Hmingthangvela s/o Remthanga, Venglai, Champhai, Lalnunthara s/o Lalhmingmawia, Zotlang, Champhai leh V.L. Thuthlungliana s/o Lalchhuanliana, Electric Veng, Champhai te an ni. Aizawl District-ah a turn hnih nan ni 28.07.2019-ah vawk puitling 39 Zemabawkah man a ni bawk. A phurtu/neitute chu Lalfakawma s/o Rotluanga, Bethel, Champhai, Thangrokima s/o C. Chuhvela, Tuirial, Aizawl leh Lalnienga s/o H. Laldinga, Bethel, Champhaite an ni. 

PRRS in nasa taka min run tawh hnuah, tunah hian PRRS aia hlauhawm zawk vawk natna, African Swine Fever (ASF), a natna kai te'n zaa za an thihpui theih chu Asia ram chhung China (August 2018), Mongolia (January 2019), Vietnam (February 2019), Cambodia (March 2019) leh Hongkong (May 2019) ah te a leng mek a ni. Mithiamte sawi dan chuan he natna hi Myanmar leh Laos-ah pawh lo lang thuai tura chhut a ni a. Heng ram pahnihte phei hi chu Veterinary Infrastructure leh Surveillance-ah a pachhe hie a, nasa taka a darh an hlauthawng hie. Hetiang a nih avang hian Myanmar nen"ramri thui tak kan intawm bawk si a, India rama State zawng zawngah hian dinhmun hlauhawm berah kan ding mek a ni. Nitin sumdawng an lutin an chhuak reng a, vawk lakluh pawh khap a ni chungin, tawlhluh ruk a ni reng bawk a. Heng bakah hian vawksa atanga siam i.e. sausage, meatball, bacon, etc. lakluh reng a ni a, he natna bikah chuan hengte pawh hi hlauhawm vek an ni. 

Hetiang a nih avang hian A.H. & Veterinary Department pawhin Veterinary College, Selesih a scientist te nen tangrualin lo inrinlawk nan dt. 23rd April, 2019-ah zirhona uluk taka neih a ni a. Technical Committee on Preparedness of African Swine Fever (ASF) din nghal niin, he committee hi 24th May, 2019-ah thukhawmin Action Plan pawimawh tak an duang chhuak a. Heng action plan te hi District Administrator-te pawhin min lo hriatsak turin kan ngen nghal bawk a ni. 

Dt. 18 June, 2019-ah Commissioner/Secretary, A.H. & Veterinary Department Office Chamber-ah Senior Officer-te thukhawmin, heng technical committee hmalaknate leh Government of India in African Swine Fever (ASF) hlauhawm dan leh hmalak dan tur, State Advisories a rawn siamte chak zawka hma kan lak dan turte ngaihtuah a ni a. Myanmar nen ramri thui tak neiin kan intawm a, Myanmar-ah hian he natna hi lo leng pawh ni sela, an sorkar atang hian report beisei tur a awmin a rinawm lova. Kan sawrkar hian PRRS te leh heng natna hlauhawm lo thleng thei hmachhawn tur hian Veterinary Doctor leh staff kan indaih lo hie tih min lo hriatsak se, international border-a kan check post-a duty tur, inpawh pen tur takngial pawh kan awm lo a ni. Khawngaih takin kan indaih lohnate min lo enchian sak a, Veterinary Doctor Post ruak sawmpasarih (17) laite hi min hnawhkhah sak hram turin kan sawrkar hi ka ngen nghal bawk a ni. 

Mizoram mipuite, media mite, NGO leh khawtlang hruaitute, State pawn leh ramdang atanga vawk leh vawksa atanga eitur siam lakluh hi tun dinhmunah chuan a him tawh rih lo a ni tih min hriatpui a, min puanzar pui a, Mizorama a lo luh tawh rih lohna tura theihtawp min chhuahpui turin kan sawm che u a ni. Law and Order kengkawhtu Magistrate leh Police lamte pawhin nasa lehzuala tan min lakpui a, Deputy Commissioner te'n vawk leh vawksa atainga thilsiam reng reng Mizoram chhung leh District tina la lut lo tura khapna Order an chhuah hi khauh zawka kenkawh a nih theih nana tan min lakpui turin A.H. & Veterinary Department chuan a sawm tak meuh a ni. 

Vawk natna African Swine Fever (ASF) – Vawk pul hri  chungchanga Department lehkha buatsaih chu a hnuai ami ang hi a ni. 

African Swine Fever (ASF) - Vawk Pul hri natna hlauhawm tak 

ASF hi Africa ram Kenya ah kum 1921 ah hmuhchhuah a ni a, Vawk leh Sanghal ten an vei thei a, a natna vei te chuan an thih pui tlangpui a, Mizoram a Vawk hri leng zawng zawng aia Vawk suat nasa thei tu natna a ni. 

He natna hi Asia ramah hian kum 2018 atangin hmuh tan a ni a, China (August 2018), Mongolia (January 2019), Vietnam (February 2019), Cambodia (March 2019) leh Hongkong (May 2019) ah te a natna hi hmuh chhuah a ni a, Vawk vulh lai ten an thihpui nasat bakah a tai darh lehzel lohna turin thuneitu ten a natna hri vei leh hri vei hlauhawm tarn tak an suat bawk a ni. 

ASF hi natna inkaichhawn awl tak, a vei te chuan an thihpui ngei ngei tlangpui a, a enkawlna tur damdawi leh a venna tur (Vaccine) a awm lova, vanneih thlak takin he natna hi mihring ten kan vei in kan tuar ve thei lo. 

He natna hi Vawk ten an kai chuan, an kai atanga ni 4 atanga ni 19 chhungin a lang chhuak ber a, Vawk pul hri kan tih dang Swine Fever, Erysepelas leh PRRS te nen a lan chhuah dan a in ang hie a, laboratory atanga test anih loh phei chuan hriat hran a har hie avangin mithiam te sample lak tir a test tir ngei ngei a tha a ni. 

Vawk a hrik awm {Ornithodoros species) te hian an pu darh a, Vawk natna vei ten an pu darh bawk a, Vawksa atanga siam Sausage, Meat ball, etc.. atang te pawhin a natna hi a darh zel a ni.

India hian China nen border thui tak a nei a, tin khawchhak lam atangin Vietnam, Cambodia leh Myanmar te chu ramri inhnaih tak an lo ni a, Myanmar ram dinhmun tak hi khawvelin kan hriatpui thei thin si lova, Mizoram leh Myanmar hian ramri intawm thui tak kan nei bawk si a, kan fimkhur a ngai leh zual em em a ni. 

Tun a kan tih theih awmchhun ni a lang chu IN VEN ani tawp mai. A natna an hmuhna ram atang hian Vawksa leh Vawksa atanga siam ei tur (Frozen food) lakluh loh a him ber a, Myanmar atang phei chuan Vawk leh Vawksa atanga siam chi reng reng lakluh loh hi in venna atan tun dinhmun a kan tih theih awmchhun niin a lang. 

State dang te leh ram dang te nen a kan in ri na lai a awm mipui ten kan ram chhunga Vawk, Vawksa leh Vawksa atanga siam ei tur te kan ram chhunga alo luh lohna turin kan zavai a rualkhai taka ke kan pen a hun tak meuh a ni. 

Hetiang natna rinhlelh awm kan hmu anih chuan mithiam te hnenah a rang thei ang bera hrilh hriat leh hmalak nghal tur a ni a, thiamna kan nei lo anih pawhin mahni remhriat anga lo chet ve mai hi mipui ten kan tih loh tawp tur a ni. 

Vawk rinhlelh awm an awm a nih chuan mithiam in Sample an la anga, a dinhmun dik tak laboratory ah a rang thei ang ber a test nghal tur a ni. 

He natna hi kan ramah alo lut tih hi hriat ala ni lo na in, alo luh lohna turin RAM NEITU mipui te kan fimkhur tlangin, kan theihna zawn ah hma kan lak theuh hi a pawimawh em em a ni. 

He natna hi a hlauhawm em avang leh kan tuar anih chuan kan economic pawhin a tawrh nasat dawn avangin Sorkar laipui pawhin kan rama alo luh lohna turin bang lovin thupek State sorkar leh mipuite zawm tur a siam chamchi a ni.