Vawiin hi World Cancer Day a ni a, he Ni puala function Health & Family Welfare Department-in Vanapa Hall-a an buatsaih chu Health Minister Pu Lal Thanzara’n a hmanpui. Vawiin vek khan he function-ah hian Health Minister chuan nunphung leh nun dan avanga natna inkaichawnthei loh - cancer, zuntlum, lung natna, BP sang leh stroke lakah invenna leh heng natna te a bika enkawlna tura programme duan ‘National Programme on Prevention and Control of Cancer, Diabetes, Cardiovascular Diseases and Stroke (NPCDCS) leh kum lamah upa tawh te hriselna enkawlna tur programme ‘National Programme for Health-Care of the Elderly (NPHCE)’ tih te chu a tlangzarh nghal a ni.

Health Minister Pu Lal Thanzara chuan mihring awm zat chhuta India rama cancer tamna ber kan ni te, khawvelahah pawh cancer thenkatah  chuan a sang ber pawl kan ni thei hi vawiin World Cancer kan hman atang hian kan ngaihtuah zui a, kan vei zui a pawimawh tak zet a ni, a ti a. Mithiamte’n cancer awmna chan hrang hrang an chhuiah a awm chhan chu hre vek lo mahse, a tam zawk chu kan nun dan lifestyle in a zir loh vang a ni tia an hmuchhuah thu chu sawi chawngin zuk leh hmuam leh zu in nasat avangte, thil thau leh mawm, thil rep leh al ei nasat lutuk avangte leh thlai hring ei tlem avangte in cancer a awm thin tih chu chiang taka finfiah a ni tawh, a ni a ti a. Health Minister chuan Cancer thlentu a hriat thil hrang hrang laka fihlim leh inveng fimkhur a, nunphung uluk a, nunphung hrisel Healthy Lifetyle zawm turin mipuite a chah. 

Pu Lal Thanzara chuan NPCDCS katlanga Mizoram-a Cancer inenkawlna awm chhun – Mizoram State Cancer Institute, Zemabawk chu ‘Tertiary Cancer Care Centre’ ah hlankaia vaibelchhe 45 sengin tih changtlun tum anih thu te; he programme hmanga natna inkaichawn theih loh ‘Non Communicable Diseases’ (NCS) atan NCD Cell chu District hrang hranga dah tum a nih thu te; NCD Clinic chu District Hospital leh CHC-level a te dah tum anih thu te;  Aizawl-a ICU (Intensive Care Unit leh CCU(Cardiac Care Unit) chu thuamthat leh Lunglei-ah pawh ICU leh CCU te hi din tum anih thu te a sawi a.  NPHCE kaltanga kum upate enkawlna tur bik Aizawl Civil Hospital leh Lunglei Civil Hospital-ah te Geriatric OPD bakah khum 10 awmna tur Geriatric Ward, siam tum a nih thu te a sawi bawk.

Pu Lal Thanzara chuan tunlai hmanrua tha ber ber hmanga doctor te’n research an tih theihna tur ‘Multidisciplinary Research Unit (MRU) cheng vaibelchhe 5 man Falkawn Hospital ah din anih tur thu te, Mizoramin Medical College kan neih theih nan chak taka hma lak zel anih thu te leh 2015-16 ah chuan MBBS admission tih tan theih ngei beisei anih thu te a sawi bawk a ni.

World Cancer Day puala inkhawm hi Pi Esther Lalruatkimi, Secretary, Health & Family Welfare Secretary chuan a kaihruaia, cancer lamah mithiam Dr. Jeremy L. Pautu, Medical Oncologist chuan kumina World Cancer Day thupui ‘Ngaihdan Dik lo dah bo ang’, ‘Debunk the Myths’ tih chu ngaihnawm taka sawizau in hun a hmang a, NPCDCS leh NPHCE hmelhriattirna chu Dr. Lalrinliana Sailo, Principal Director, Health & Family Welfare Department chuan an nei a ni.

Mizoram Population Based Cancer Registry (PBCR) Report thar ber 2013, Indian Council for Medical Research (ICMR)-in an chutchhuah tarlan danin kum 2 chhunga Mizoramah cancer hmuchhuah thar zat chu 2483 (mipa 1376 leh hmeichhia 1107) an ni a, hemi hun chung vekah cancer vanga thi zat chu 1330 (mipa 798 leh hmeichhia 532) an ni. Mizorama mipa cancer hluar zual 5 te, a tam dan indawt chu – Stomach(pumpui) – 23.5 %; Oesophagus (chawdawt) – 14.5 %; Lung(chhuap) – 13.9 % leh Hypopharynx (hrawk hnuai) – 4.7 % te an ni. Mizorama hmeichhia cancer  hluar zual 5 te, a tam dan indawt chu – Lung(chhuap) – 16.9 % Stomach(pumpui) – 13.7 %; Cervix (chhulhmawr) – 13.2 %; Breast (hnute) – 11.2 % leh Oesophagus (chawdawt) – 4.1 % te an ni.

India ram PBCR hrang hrang khaikhinna, mihring awm zat atanga chhutin Mipa cancer zawng zawng belhkhawm ah te; Hmeichhe cancer zawng zawng belhkhawm ah te; mipa leh hmeichhie pumpui cancer ve ve ah te; mipa leh hmeichhie chhuap cancer ve ve ah te; Hmeichhe chhulhmawr cancer ah te; Mipa thin cancer ah te leh hmeichhe hrawk chung cancer ah te Mizoram chu a sang ber a ni.

NPCDCS hian ram pumah District 100 (state leh UT 15 atanga thlanchhuah) Sub-Centre 20,000 leh Community Health Centres (CHCs)700 vel a tuam chho mek a. NPHCE hi 2011-12 atang khan state 21-a district 30 thlanchhuah a kalpuiin tan niin 2011-12 khan district dang 70 ah te kalpui a nih leh a. 12th Plan chhung hian ram pum tuam tum a ni.  Heng programme pahnih te hi Sawrkar Laipuiin kum 2010 khan a ruahman, a tahtawlin ram pum huap zel tir an ni.

National Programme for Prevention and Control of Cancer, Diabetes, Cardiovascular Diseases & Stroke (NPCDCS) natna benvawn thenkhat, inkaichhawn chi ni si lo ho hi group khatah dahin Non Communicable Diseases (NCD) an ti a, chungte chu - cancer, zunthlum, lung leh thisen zam natna, BP sang, chuap natna benvawn te an ni. NCD hi khawvela thihna zawng zawng 63% thlentu lai an lo ni ta a. 2008 ah khawvel mihring maktaduai 57 an thi a, chung zinga maktaduai 36 chu NCD vang a ni. NCD natna te hi 'number one killer' an ni tawh a ni. NPCDCS hi NCD natna laka kan inven nan leh a veite enkawlna atana duan a ni a. District hospital mai piah lamah CHC, PHC leh SubCentre thleng phak programme a ni dawn a ni. He programme hi Directorate of Hospital & Medical Education ah State NCD Cell hmangin kalpui a ni dawn a ni.

National Programme for the Health Care of the Elderly (NPHCE) hi Kum Upa lam te enkawlna tura ruahman a ni a. Khawvel changkang chho zelah mi kan damrei zel a, kum upa kum 60 chunglam pawh kan pung ve zel a. India ramah hian kum 60 aia upa maktaduai 96 chuang zet an awm tawh a. kum Upate hian heng NCD natna te hi an vei duh hie a, chubakah NCD natna avangin kuttual leichhamin an awm phah fo thin. Heng Upa natna te hmuchhuaka enkawl tur bik NPHCE Programme pawh hi NCD Cell hnuaiah Directorate of Hospital & Medical Education atangin kalpui a ni dawn bawk a ni. Heng programme thar pahnihte hi National Health Mission (NHM) kaltlangakanhmuhte an ni.

Attachment

  • Loading attachment...