No.2614/2020-2020

Nizan(30.6.2020)khan Deputy Chief Minister Pu Tawnluia chu Mizo Zirlai Pawl (MZP), General Headquarters buatsaih Remna Ni Lawmna, Ignite Studio, Khatla-ah khuallian a ni a, he hunah hian Remna Ni denchhenin thu a sawi. Khuallian hi Rajya Sabha MP Pu K.Vanlalvena’n a tawiawm a ni.

Khuallian Pu Tawnluia chuan Remna Ni vawi 34-na min hruai thlengtu Pathian hnenah lawmthu sawiin Mizoram mipuite Remna Ni chibai a buk a ni. Remna Ni Lawmna Programme MZP General Headquarters in a buatsaih naa tel zawng zawng te zinga a tel theih avangin vannei leh lawm awm a tih thu a sawi a. Covid-19 hripui avanga Lockdown kara he hun MZP General Headquarters in felfai tha taka an buatsaih hi an hnenah lawmthu a sawi bawk a ni.

Khuallian chuan, Remna Ni hi “Mizo National Movement in a hrin chhuah a ni” a ti a; March ni 1,1966-ah Mizo hnam a dinchhuaha alo zalen theih na atana bei turin Pu Laldenga, MNF President kaihhruaina in Independence puan ni in, an rammu ta a. Hei hi India chuan helna (Insurgency) tiin chu Hnam Movement chu nuai chimih tumin sipai chakna (strong arm policy) hmangin a rawn bei let ta a. Mizoram chu indona leh harsatna nasa takin alo tlak buak ta a, chutihkarah chuan MNF te pawh an damkhaw chhuak (survive) thei zel a; a chhan chu khatih lai hunah khan Mizoram MLA Seat Pathum (3)-ah MNF ten MLA 2 an nei a, hei hi Politics ah popular support an nei tihna a ni a, mipui thlawpna an nei a ni, tiin a sawi.

Deputy Chief Minister Pu Tawnluia chuan Kum 20 dawn lai alo liam hnu-ah Mizoram mipui in Remna siam an duh a, kohhran te, YMA leh Tlawmngai Pawl hrang hrang te, MZP leh Zirlai Pawl hrang hrang te leh Political Party zawng zawng ten India Sawrkar leh MNF te chu Remna siam tura inbiakna nei turin an ngen ta a. Chutiang taka mipui in an ngenna chu ti hlawhtlingin Inbiakna chu neiin a tawpah June ni 30,1986-ah Remna Thuthlung India leh MNF ten an sign ta a, chu chu vawiin ni a ‘Remna Ni’ kan lawm hi a lo ni ta a ni, tiin a sawi.

Khuallian chuan ‘Mizoram Buaina’ kan tih mai thin hi Helna leh Kawhmawh bawlna avanga lo awm (insurgency) a ni lova, Hnam Movement a nih avangin inbiakna pawh political level-ah neih a ni a. He Inremna hian Mizoram pawh dinhmun sang zawkah dahin Political and Administrative thil pawh a keng tel a ni, a ti bawk a ni. India leh MNF inbiakna hi a tirah Pi Indira Gandhi Prime Minister hmalakna in bul tan a ni a, October,1984 a a thih hnu-ah a fapa Rajiv Gandhi Prime Minister in inbiakna hi a bul a tan chho leh a ni. November,1984 Inremna ziah dawn tep-ah pawh amah Rajiv Gandhi nen ngei hian ama Office (PM Residence) ah chinfel ni in chumi hnu zan dar 9:00-ah Home Ministry office-ah Remna Thuthlung sign a ni.

He Remna Thuthlung-ah hian MNF aiawh in President Pu Laldenga, India Sawrkar aiawh in R.D Pradhan, Home Secretary leh Mizoram Sawrkar aiawh in Pu Lalkhama, Chief Secretary ten hming an ziak a ni.

Khuallian chuan he Remna hi mipui te thawh chhuah a nih ang ngei in Thuthlung pawh Mizoram mipui zawng zawng ta a ni a, chumi ang chuan tunah hian Mizoram pawh kan awm mek a ni, a ti a. He Remna hian mi zawng zawng a inrem tir a Tunhmaa inrem ngailo leh inhua te pawh a inrem tir a, phuba lakna leh thungrulhna lam thinlung awm hauh lovin vawiin thleng hian Mizoram chu ram ralmuang ber te zingah chhiar theih a lo ni ta a ni, tiin a sawi. He Movement kaihhnawih a thubuai (case) zawng zawng te pawh Remna hian a siamrem (thaibo) a ni, a ti. He Hnam Movement leh Inremna hian Mizo Hnam hi khawvel leh India ram hriat-ah a pho langin a chawisang a, zahawmna leh ngaihpawimawhna a hlawh phah bawk ani. Chu bakah hei hian Mizo te hi hnam dangte min chimralna leh rahbehna lakah a humhim kan ti lo theilo a ni. He Remna atan hian zalenna sual a rammu MNF ten an thawh peih tawh loh leh beidawn tawh vangin India Sawrkar an bia a ni lova. Hnam Zalenna suala thawk zel tura an in buatsaih mup mup laiin Mizoram mipui te ngenna avangin Remna kawng hi an rawn zawh a ni, tiin a sawi. India sawrkar pawhin political talk hmanga inbiak a ngai ani tih hria in inbiakna kawng an rawn zawh bawk an ni. Tichuan, MNF te hi an tlawm lova, India Sawrkar nen Remna Thuthlung mumal taka ziak a zahawmna nena Zoram mipuite kohna chhang a lo haw an ni, a ti a ni.

Khuallian Pu Tawnluia chuan Remna Ni kan thlen hian Mizoram leh Hnam chhana an nunna hlu tak hlantu Hnam Martar te chibai I buk ang u, anni chuan mahni aiin hnam dah hmasa in Mizo hnam dinchhuah nan an inpe a, I chawimawi ang u, tiin a sawi. Mizo Hnam Movement avanga kawng hrang hrang a tuar tu te, sawisak leh hliam tuar te, lung In tang leh In leh Lo chan te I hre reng ila, heng tawrhna te hi ram leh hnam tan vek a ni tih hre reng ila, chutiangin ram leh hnam tana rammu zawng zawng te pawh kan hre reng a ni, tiin a sawi bawk a ni.

Khuallian chuan Remna Ni kan sawi apianga rilru a lo lang hmasa ber lo theilo chu Hnam Pa Pu Laldenga a ni, a ti a. Ram leh Hnam tan indo lai leh ralmuan lai pawha a hmatawnga mipui te hruaitu a ni a, kan hnenah awm tawhlo mah se, Mizo Hnam dinchhuah na atana a hnathawh leh Remna atana a sulsutu, Remna siamtu bulpui a ni a, zahna chibai I buk ang u, tiin mipuite a sawm bawk a ni. Pu Laldenga dam lai leh thih hnu pawh a a hniakhnung zuitu rinawm Pu Zoramthanga hi Remna Ni kan lawm hian kan sawilang lo thei lo a ni.Ani hi ram chhung leh ram pawn (foreign) ah pawh Remna atana inbiakna a awm theihna tura Pu Laldenga puitu leh sulsutu tangkai tak a ni, a ti bawk a ni. Remna chungchanga kan sawi rik loh theih loh chu Pu Lal Thanhawla, khatih laia Chief Minister hi a ni. Pu Lal Thanhawla hian Remna atan a theih ang tawka thawkin Chief Minister dinhmun pawh a hlan a, I chawimawi bawk ang u, tiin a sawi.

Khuallian chuan Remna Thuthlung ang hian Mizoram chu (full fledged State) State puitling ni in amah a inhumhimna bik (special provision) nei a lo ni ta a, chu chu India Constitution Article 371(G) ah dah a ni. Heta ka han sawilan duh pakhat chu Mizoram leilung, a neitu nihna leh a thehthang dan (ownership and transfer of land) chungchanga Mizoram in thuneitu pumhlum a nei hi a hlu in ava han tangkai tak em tih hi a ni, a ti a. A dang lehah chuan Mizoram a hnam dang lo lut tur danna Inner Line Permit, Mizoram Sawrkar rawn hmasa lo chuan he Dan hi India Sawrkar in a paih/tidanglam thei lo in tih hi Mizoram humhimna atan tangkai leh pawimawh tak a ni. Mizo Customary, Religious and Social Practices chungchanga Mizoram Sawrkar Dan siam Parliament in a tidanglam thei lovang tih te hi a ni, a ti bawk a ni.

Deputy Chief Minister chuan Inremna hi chi hnih a awm a, a pakhat chu INC leh MNF Party pahnih Inremna a ni a, Inremna signed zawh hun remchang hmasaah Sawrkar Intawm (Coalition Government), INC leh MNF ten an siam anga, Pu Laldenga Chief Minister a ni anga, Pu Lal Thanhawla Deputy Chief Minister a ni ang. INC atangin Minister 4, MNF atangin 3 an awm ang. Hetiang ang tak hian tihpuitlin a ni, a ti a.. He Party pahnih Inremna-ah hian Pu Arjun Singh, Vice President (INC) leh Pu Laldenga, President MNF te hming ziaka signature ziah thlap a ni, a ti a ni. A pahnihna chu Memorandum of Settlement a ni a. Hetah hian Preamble, Restoration of Normalcy, Legal Administrative and other steps, other matters te hnuaiah hian Clause 13 leh Sub-Clause tam tak a awm a. Pu Laldenga, R.D Pradhan leh Lalkhama ten an signature an pe bawk a ni, tiin a sawi.

Remna atana inbiakna (peace talks) neih lai khan Pu Laldenga’n Chief Minister nih a tum tlat avangin harsatna a awm alawm tih sawi rik a awm thin a. MNF Palai ten an rawtna chu, Interim Sawrkar-ah UT Ministry hi thiat in Advisory Council din nise, chu chu Pu Laldengan kaihruai se, member dang chu INC leh MNF atangin ruat nise, tih an ni a. Mahse India Sawrkarin chu chu remti lovin, INC leh MNF Party Inremna (Agreement) June ni 25,1986 a an siam ang hi an rawn rawt a, chu chu MNF in a pawm ta a ni, a ti bawk a ni.

Khuallian Pu Tawnluia chuan Remna tluantling a awm theih nan Interim Sawrkar hi MNF kaihhruai ngei nise kan ti a ni, a ti a. Hnam Sipai ho haw te thlamuang taka an awm theih nan an hotu te ngei Sawrkar a an thut hi a pawimawh a, hei hi MNF te dignity and honour atan a tul an ti bawk a ni, a ti a. Hei hi India Sawrkar pawhin tha tiin MNF kaihhruai Interim Sawrkar siam a ni ta a ni, tiin a sawi. Khuallian chuan Chakma District thiah chungchang hi nasa takin kan nawr a. Mahse, Pu Rajiv Gandhi (Prime Minister) ngei in, hei hi chu India Constitution 6th Schedule ah alo awm ngheh tawh avangin inbiakna dawhkan atanga thiah mai theih a ni lo e, a ti vangin remna neih loh ai chuan hmabak-ah kan dah ta zawk a ni, tiin a sawi. Mizoram thenawm State te nena in ri-na ramri (boundary) siamthat chungchang hi kan in nawr rei hle mai a, hei pawh hi Pu Rajiv Gandhi an in thenawm State te hian an remti mai dawn si lova inbiakna atanga siamrem mai chu a harsa a; India Danpui, Constitution Article 3-ah State ramri chinfel dan chu a awm alawm, a ti a, hei hi tun thlengin kan vawng reng a ni, tiin a sawi. Inremna-ah ‘Land and its Resources’ a tello tih pawh hi Pu Rajiv Gandhi (Prime Minister) in, Nagaland-ah kan tisuala kan tisual nawn tawh dawnlo. Nagaland pawhin an chhawr chuanglo. Hei hi chu Central List anih avangin kan ti theilo, a ti bur a ni a ti. Khuallian Pu Tawnluia chuan he Remna Ni hi mi zawng zawng ta a ni a, ‘I venghim tlat ang u’ tiin Mizoram mipuite a sawm a ni.

Attachment

  • Loading attachment...