India hmarchhak bial state 7 - Manipur, Nagaland, Assam, Tripura, Meghalaya, Arunachal Pradesh leh Mizoram chhunga National Vector Borne Diseases Control Programme (NVBDCP) hnuaia Malaria dona kalpui mek dan leh hlawhtlin dan te sawiho turin vawiin khan Berawtlang Tourist Complex-ah 2nd Regional Review Meeting chu Mizoram Health Minister Pu Lalrinliana Sailo-in a hawng. He ni 2 awh tur Review Meeting-ah hian hmarchhak state thenawm atangin Health Officials, Doctor leh a bik taka malaria programme-a inhnamhnawih hnathawktu hrang hrangte an tel thahnem hle a ni.
Review Meeting hawnnaah thusawiin Khuallian Pu Lalrinliana Sailo chuan Malaria natna hi Mizoram-ah thihna tam ber thlentu a la nih reng thu leh theihtawp chhuah chung pawhin kum kalta 2009 (October thleng) chhungin mi 119 lai malaria avanga thi an nih thu a sawi bawk. Mizoram state pumah Malaria programme pui turin FTD/ASHA 1750 lai din a ni a, henga hnathawkten taima zawk leh inpekna sang zawk nena an thawh theihna turin an hnathawh that dana zirin lawmman pawh punsak sorkar chuan a rawt hial a ni, a ti a. Sorkar laipuia NVBDCP hotuten Mizoram chhunga Malaria programme kalpui dan an enthlithlai reng avang leh Mizoram-in tanpuina a mamawh apiangah a hun takah zel pek an nih thin avangin Minister hian lawmthu a sawi bawk a ni.

NVBDCP Director Dr.P.L.Joshi pawhin thusawiin Mizoram chu Malaria chang ni lo Health Programme hrang hrangah hmala chak ber leh thawk tha ber a ni a, hei hi sorkar leh mipui inkara inhriatthiamna leh thawhhona a that em vang a ni, a ti. Malaria bikah erawh chuan tanlak nasat leh zual a tul thu sawichhuakin Dr.Joshi chuan tuna Mizoram dinhmun hi “emergency” a tih theih hial a nih avangin hmun kilkhawr zawka Malaria natna veite chu a rang thei ang bera Health Centre emaw damdawi in panpui an nih theih nan hmalak vat a ngai a ni, a ti bawk. Mizoram chuan a theih ang chinah damlo report dik tak an thehluh thin avangin damlote dinhmun pawh dik tak hriat a ni thei zel a, hmalak dan tur pawh a ti awlsam zawk a ni, a ti thung. Hmarchhak bial hi India mihring cheng zawng zawng za zela 4% kan ni a, Malaria natna vei lamah erawh za zelah 12% kan kai pha a, heng zinga Malaria PF veite chu 17% an ni hial a ni tih a tarlang a. Vawiina Review Meeting-a an sawiho tur pawimawh zingah pawh Malaria Programme kalpui danah a fuh tawk lo lai te, kum 2010-2011 chhunga hmalak dan tur te, malaria damdawi leh enkawlna tun aia awlsam zawka mipui a thlen phak dan turte a tel reng a ni, a ti.

Keynote Address sawitu Dr.N.Pallai, Director, Health Services chuan Malaria chu fur lai natna hluar thinah ngaih a nih laiin thlasikah pawh malaria vei an tam tho tih hriatchhuah a nih avangin, Malaria dona programme chu uar zawk leh zau zawk kalpui tum a nih thu a sawi a. Thisen lak leh test lamah chuan Mizoram chu state zawng zawng zingah ti tha ber a nih thu sawiin Dr.Pallai chuan sorkar, kohhran leh tlawmngai pawl thawhhona chak tak avangin mipui zingah pawh he natna chungchang zau taka hrilhhriat a ni tawh a ni, a ti. Amaherawhchu harsatna lian tak pakhat an la tawh chu mipui zingah Malaria damdawi quinine ei hlauhna a la lian em em a, malaria vei damdawi ina kalpui an nih meuh chuan he natna hi a nasa tawh lutuk thin avangin duh angin damdawi pawh a thawk tha thei lova, chuvangin malaria natna a zual tak tak hmain quinine damdawi ei vat hi a him ber a ni tih mipuiten an hriat nawn leh a tul a ni, a ti bawk. Nikumah NVBDCP atangin damdawia chiah thosilen 70,000 dawn a ni a, kuminah pawh thosilen 70,000 bawk pek an ni leh dawn a; chuti chung chuan Malaria avanga thihna chuan tlem lam a pan chuan loh avangin Health department hmalakna chu kohhran, tlawmngai pawl leh mipuiten nasa leh zuala an thlawp a pawimawh tak zet a ni, a ti.

Tun dinhmunah Malaria hi hmarchhak bialah chuan natna hluar ber a nih avangin sorkar pawhin chak zawka hmalak a tum mek a. Mizoram bikah chuan kum 5 kal ta chhung khan mi 161086 thisen lak tawh a ni a, heng zinga 6752 (5.2%) chu malaria an vei a ni tih hriat a ni a, an ni zinga mi 6752 (80%) chu Malaria PF an ni nghe nghe. Mizoram-a NRHM Managing Director Dr.P.Sangzuala chuan Malaria beina tura rawtna a siamte zingah Mizoram state pum Blanket DDT Spray-a theh te, thisen exam leh damlo enkawlna lamah Health Programme hrang hrang te tanrual leh thawhhona tha zawk nei leh leh thingtlang khaw kilkhawr zawkah te malaria dona programme zau zawka kalpui tih te a ni.