2532/2022-2023

Mizoram ah Dengue natna hi Malaria tlukin mi tam tak in kan la hmelhriat loh natna a ni a. Khawvel lo changkang chho zel in a a ken tel, mipui zin veivak pung leh ram leh ram intlawhpawhna tha te avang hian Mizoram ah ngei pawh Dengue natna vei kan pung chho ve zel ni. Khawvel hmun hrang hrang ah Dengue hi natna hluar chak ber te zinga mi niin Mizoramah pawh tunhnaiah Dengue natna vei an pung chho mek a, Aizawl District ah leh Lunglei District ah a hluar bik.  Heti chung hian Mizoram ah chuan Malaria te angin kan la hre bel lutuk lo thung. Natna pung chak tak anih avang hian inven kawngah tan kan lak reng loh chuan  Malaria natna tluk zet a buaipui awm a nih mai a hlauhawm hle a ni. 


Dengue natna hi India ram hmun hrang hrangah a hluar hle a. India rama Dengue natna vei leh nunna chan zat chu hetiang hi a ni:

INDIA RAM PUM:

KUM

POSITIVE ZAT

NUNNA CHAN ZAT

2019

157315

166

2020

39419

56

2021 

193245

346

2022 (Jan – Sept)

63280

44

 

MIZORAM: Year Wise

KUM

POSITIVE ZAT

NUNNA CHAN ZAT

2019

131

-

2020

67

-

2021 

83

-

2022 (Jan - Oct)

437

2

 

MIZORAM: Month Wise

KUM

POSITIVE ZAT

NUNNA CHAN ZAT

2022 (Jan)

6

-

2022 (Feb)

7

-

    2022 (March)

4

-

 2022 (April)

-

-

 2022 (May)

1

-

  2022 (June)

13

-

 2022 (July)

20

-

 2022 (Aug)

84

-

  2022 (Sept)

159

-

2022 (Oct)

143

2

Dengue chu enge anih??

Dengue hi natna chi khat virus in a thlen a ni a. He natna hrik (virus) hi thosi in a pu darh thin a, chuvangin thosi seh atanga inkaichhawn theih a ni. Dengue natna thehdarhtu hi thosi tamtak zinga chi khat Aedes thosi (mizote’n thosi rang kan tih) a ni a. Aedes thosi zing ah pawh Aedes aegypti thosi hi Dengue natna thlentu ber a ni. Aedes aegypti hian vawi khat Dengue hrik a pai tawh chuan a damchhung in a pai reng a, a seh apiang ten Dengue an vei tawh thin a ni. Aedes thosi te hi Malaria thehdarhtu (Anopheles) thosi te ang lo takin zanah nilo in chhun khaw en laiin mi a seh deuh ber thin. Dengue natna thlentu thosi hi Mizoramah a tam hle a, chhun khaw en lai te leh ruahsur zawhah a rawn pung hluai thin, a dum leh vara tial rik rek chi hi a ni a, kan ramah a tam em avang hian kan inven fimkhur zual a tul bik hle. Dengue natna hrik pai Aedes thosi in mihring a seh atanga ni 5-6 chhungin Dengue natna hi a lo lang chhuak thin. Dengue natna hi hriatchhuah hma a enkawl vat anih chuan Dengue natna bik damdawi awmlo mahse tihdam theih a ni a. Enkawl vat anih loh erawh chuan thihpui hial khawp a hlauhawm Dengue Haemorrhagic Fever a thlen thei a ni. 

Dengue Fever lanchhuah dan tlangpui te chu:

  1. Khawsik sang tak
  2. Lu leh chal bawr na
  3. Mitmu na, khaw enga mit men harsa
  4. Ruh leh tihrawl na
  5. Chaw ei tui lo
  6. Awm, kut leh ke bawr vela bawl/vual sen awm
  7. Luakchhuak leh luak 

     Dengue hi a tirah uluk taka Symptomatic Treatment (a natna lanchhuah dan ang zela enkawlna) pek anih chuan taksa chak pangngai ah chuan a dam leh vat thei a. Amaherawhchu, enkawl mumal anih loh chuan Dengue Haemorrhagic Fever (DHF) ah a lut thei a ni. Dengue Hemorrhagic Fever (DHF) alo nih tawh chuan enkawl dam a harsa tawh a, thihna hial a thlen thei a ni.

    Dengue Haemorrhagic Fever (DHF) chu a chunga Dengue Fever lanchhuah dan kan sawi bakah hetiang hian a langchhuak thin:

  1. Pum na tak leh nak dinglam na
  2. Hnar, ka leh ha hni chhan hriat loha thi ringawt
  3. Luak (Thisen tel emaw tel lovin)
  4. Mutchhuak, chau ngawih ngawih
  5. Awm hle hle theilo, za chung
  6. Tuihal huam huam, ka leh dang ro
  7. Marphu sin leh rang
  8. Thawk harsa 

         Heng a chunga natna lanchhuah dan kan sawi tak anga kan awm anih chuan a rang thei ang ber a damdawiin lam pan vat a thisen exam tir nachang hriat tur a ni a, natna hmuhchhuah vat a enkawlna tha taka lak thin tur a ni. Dengue nih leh nihloh finfiah (exam) theihna khawl ELISA hi Sentinel Surveillance Hospital (SSH); Aizawl Civil Hospital leh Lunglei Civil Hospital ah te a awm a. SSH pan remchang ve theilo te tan District Hospital, PHC/CHC/SDH/UPHC tin ah te hian thisen sample lain SSH a exam turin an thawn sak thei a ni.  

            PREVENTION:         Engtia inven tur nge ni ang ?

            

            Dengue leh thosi in a thlen theih natna dangte laka inveng tur in hengte hi ti thin ang che:

 

1. Dengue leh Malaria natna thlentu thosi te hi tuitling ah an inthlahpun thin avangin, I in leh a vel a tui tlin theihna reng reng heng inchungzawl a tui tling, bur chhia, bawlhlawh, pangpar khawina pot, tyre ke chhia leh mau bung te tuitlin lohnan kartin tifai thin la, I tuizem leh tui dahkhawlna te phui takin chhin ang che.  

2. Aedes thosi te hian chhun khaw en laiin mi an seh tlangpui avangin chhun khaw en lai a naupang an mut in thosilen zar hnuaiah chauh mut tir ang che.  

3. Thosi seh laka inveng turin kawrban tlawn/kekawr tlawn ha ang che. 

4. Thosi huat (mosquito repellent) chi hrang hrang hnawih chi leh hal chi heng Odomos, All Out leh a dangte hmang thin ang che.  

5. Inchhunga thosi luh loh nan tukverh ah te Net zar hram ang che. 

Dengue natna laka inveng tur hian mitin in mawhphurhna leh tih tur kan nei a, heng inven dan kawng hrang hrang te hi zawm theuh ila a tha awm e. Tin, natna lanchhuah dan hrang hrang kan han tarlan anga kan lo awm anih chuan damdawiin pan vat nachang hre thar leh bawk ila, Dengue vanga nunna chan kan awm lohna tur in tan I la thar theuh ang u.