No.921/2021-2022 

 

‘Theme- Tuihna leh boruak tha siam nan thing i phun ang u’

 

A hmasa berin, Green Mizoram Day 2021 pualin chibai ka buk a che u.

 

Green Mizoram Programme hi kum 1998 khan ‘Green Aizawl’  programme tia vuahin, Aizawl leh a chhehvel ramngaw chereu chak lutuk veng turin hman tan a ni a. He programme hi sorkarin tha a tih em avangin, a kum leh 1999 khan, Mizoram pumpui huap turin Chief Minister kaihhruainain Green Mizoram programme tia hming vuahin, hman a ni ta a. Kum 2019 thleng khan, State level leh District zawng zawngah kum tin hman zui a ni ta zel a. Kan hriat tlan theuh angin, nikum 2020 atangin Covid19 hripuiin min luhchilh a. Green Mizoram Day pawh kum hmasa lama programme changtlung tak siama kan hman thin angin kan hmang thei ta lo va. Kuminah pawh hian mipui punkhawmna siam lo zawnga hman a lo tul leh ta a ni.  

Green Mizoram Day hi kum 2011 atang khan State Level Committee duh danin Thupui (theme) bik neia hman thin a ni a. Kuminah pawh, ramngaw kan tih chereu nasat avangte, kumina, Tuihna vawng thatu, Thing leh Maute, thunun loh meiin, a kan chhiat nasat dan te,  sik leh sa, danglamna avanga harsatna kan tawhte hre reng chungin, kumin Thupui atan ‘Tuihna leh boruak tha siam nan thing i phun ang u” tih chu thlan a ni a.

Kan hriat theuh angin, kum 2019 atang khan khawvel hmun tinah chhiatna a thleng emaw tih mai tur a ni a. Khawvel tana pawimawh em em, Amazon rain forest a kang nasa hle a. Chumi hnuah Australia ramah, ram kang rapthlak tak a thleng zui leh nghal a. Ramngaw nasa taka a chureu hnu lawkah, hripui a rawn leng a; khawvelin tun thlengin ngai a la awh thei ta lo. Sik leh sa, nasa takin a inthlak danglam a; to haw hunah a haw thei ta lo va. kan sik leh sa, hun bi chhiar thin dante pawhin awmzia a nei thei ta lo va.  kan boruak, sik leh sa awm dan hi nasa takin a danglam ta a ni.

Hemi rah hi a ni ngeiin a rinawm, Mizoram pawhin kuminah kum dang zawng aiin ruah kan dawng har a. Nasa takin ram kan tikang bawk a. Kan ramngaw tha kum tin kangmei avangin kan hloh ziah a. Kuminah phei chuan kan khawpui chawmtu Lui liante pawh nasa takin, an kam a ni tih kan hre ta zel a. Kan lui liante bakah, kan tuikhur tui hna te pawh  an tlem tial tial a ni.

Mizoram hi, ram hrisel, thengthaw nuam leh boruak pawh nuam tak, khaw lum lutuk leh vawt lutuk (extreme weather) pawhin a tih hreawm vak ngai loh kan ni thin. Mahse, chu boruak nuam chu kan hloh tan ve mek a ni. Kumin khaw lum dante ngaihtuah phei chuan, kan ram hi a lum belh zel ang tih a hlauhawm hle a ni. Chutih mek laiin, thei leh thlai thenkhat te an taam a, kan la hmelhriat ngai loh ran natna a leng a, rannung hnawksak chite an puang ta fo bawk a. Chu chuan, kan buh leh bal thar dan thlengin a nghawng a ni. Heng kan harsatna tawhte hi ramngaw leh nungcha kan humhalh that tawk loh avanga  siamtu khuarel-food chain leh ecological balance kan tihchhiat vanga lo awm a ni.  Air gun leh Sairawkherh hmangin,kan thlai lo tichhetu pangang, eitu sava te, kan kap nasa lutuk a ni ang, kan thei rah tharte pawh a ngetin, a ei chhe vak thin a, chuvang chuan zirtirna kan inpek thar zel a la ngai ani..

Awle, Green Mizoram programme ah hian thing tiak te kan sem chhuak thin a, kan thingtiak leh sem chhuah tawh zat record- en chuan,  a tam tawh hle a. Awmze nei leh rilru thar hmang chungin, thingphun chungchangah  kan rilru put hmang siam danglamin, hma kan sawn a tul a ni. Hetih lai hian Mizoram hmun hrang hrangah Green Mizoram Day-a thingphun puitling tawh leh puitling mekte hmuh tur a awm ta nual a, a lawm awm tak zet a ni. Thing phun tuimi te leh hmalatu zawng zawng te chungah lawmthu ka sawi ani.

Vawin ah hian, Green Mizoram programme- denchhen a Environment Forest Climate change Department atanga ,Mipui ten  thingtiak phun tura kan lak chhuahte hi Sorkar sum leh pai , tha leh zung tam tam tak senga siam a ni tih hre chungin mahni phun theih tur tawk leh enkawl zui theih tawk tur chauh la chhuak ila,a tiak lak chhuah tam lamah te,   a phun tam lamah duham lovin, a phun nun that tam lamah thahnem ngai zawk zawk turin, mipui te  ka chah a. Chuvangin, mimal leh pawl (planting agency) zawng zawng ten kan thingtiak lak chhuah te, phun ngei ila, a enkawl puitlinna chungchangah  pawh, neitu rilrua puin, kan mawhphurhna a ni tih hre thar turin Mipui te ka ngen a ni..

Mizoram kan vanneihna chu khawtin deuhthawin vantlang humhalh ngaw, Community Reserved Forest kan nei a. Tin, YMA leh NGO ten ramngaw humhalh kan nei bawk a. Environment, Forests & Climate Change Department pawhin National Park, Wildlife Sanctuary leh Notified Reserved Forest te hi  kan enkawl bawk a ni.

Helai ah hian ngennna siam ka duh a, Kan ramah mimal ram zau tak tak enkawl mumal loh, nei kan awm nual a. Heng mimal ram te hi kangmei chhuah tanna hmun an ni chawk thin. Mimal ram nei zau tak tak te hi , an ram, a kan leh kan loh, ngaihven zui turin leh thunun loh kangmei chhuah palha   ke pen chhuah nachang hre thar turin ka ngen duh ani.

Kan ram chhunga thing leh mau, nungchate ti chereu lo turin, kan venhim a tul a. Leilung hausakna kan neih, Thing leh mau kan Ro hlu te hi, kan mamawh phuhruk nan chauh hmang thiam ila. Duhamna leh mahni hmasialna avanga kan ram hausakna Thing leh Mau te kan tih chereu chuan, kan thlah kal zelte kutah, ram chhia, tuihna awm lohna, thlai engmah that theih lohna hmun, Thlaler,  kan hnutchhiah mai ang tih a hlauhawm hle a ni.

A tawp berah chuan, nungcha-a kan hausakna te, kan boruak leh kan ramhmul hausaknate hi,  kan rohlu, khawvel mithmuha, kan ram timawitu, kan nunna nena inkungkaih tlat a ni tih hre thar leh ila. Ramngaw ,Tuihna siamtu , Boruak tha siamtu humhalhin, Zoram hi Ram nuam ah siam ila,. Kumina Green Mizoram Day kan hman hlawhtlinna pawh hi ,  kan rilru lamah thui tak a innghat a ni, tih hria ila. Kumin ah Thing phun hnatlang kan nei thei lo a ni maithei a, chuvang chuan, mahni remchan dan theuhvin, kan awmna hmun leh kan bul hnai remchang apiangah, tuihna leh boruak tha siam nan thing phun turin ka sawm che u ani.

 

                        Green Mizoram Day 2021 tangkai takin hmang ang u.