Tunlai chanchinbu thenkhat chhuakah “Mobile Tower Radiation” chungchang mipui ti chiai thei zawng thuziak awm nia hriain ICT Department chuan hetiang hian a sawifiah.

He article paragraph thumna tlar tawp berah TRAI (Telecom Regulatory Authority of India) chu mobile phone provider angin tarlan a ni a, TRAI hi Telecom leh Cable TV Service provider ten service tha an pek theihna tura dan duan te, a hman man (tariff) bithliah chung chang te duangtu leh kengkawhtu an ni zawk.

Paragraph 4-na ah “World Health Organization (WHO) etc ten mobile tower atanga radiation chhuakin hlauhawm a thlen lo, tih an zir chhuah tawhna pawh kha ‘based on thermal effect’ a ni” tiin non-ionizing radiation effect an zir tel lo anga ngaih theih turin a rawn ziak a, hei pawh hi thu dik tawk lo a ni. WHO pawmpui International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP) chuan mobile tower atanga radiation him leh him loh teh na EMF standard a siam a. India ram pawhin ICNIRP in EMF exposure limit a siam aia hmun sawm a thena hmun khat zeta hniam a hmang mek a. Khawvel ram za zela sawmkua te ai hian a him zawk tura ngaih a ni.Mobile tower thenkatin radiation a pek chhuah zat chuan India sorkarin exposure limit a siam aiin a sang nia ngaihdan nei te chuan Department of Telecom hnuaia TERM (Telecom Enforcement, Resource and Monitoring) cell hnenah lungawilohna (complaint) a thlen theih reng a, TERM Cell te hian Tower atanga radition pek chhuah hi a him tawklo a ni tih an finfiah chuan dan angin Mobile Operator chungah hremna lek kawh chhunzawm a ni ang. North East-ah hian TERM Office hi Shillongah a awm nghe nghe.

“Tower hnaiha awmte zirchianga an hmuh chhuah chu-mobile tower hnaiha awm ten cancer an veina chance hi a let 5 vel laiin, a hlata awmte aiin a sang zawk” tih te leh natna hrang hrang a thlen theih tarlan te hi eng zirchianna behchhana lakchhuah nge tih leh he zirchianna hi finfiahna tha tawk a awm em tih tarlan a ni lova. A lakchhawnna ber ni awma lang Bioinitiative Report 2012 hi science thiamna hmanga finfiahna awmlo leh international council hrang hrang te pawmpui loh a ni a. Indian Council of Medical Research ngei pawhin he report hi science zirna peng hrang hrang (multi-discipline) behchhana siam a nih loh avangin ngaihdan pawmpui tlak ah a ngai lova, finfiahna hrang hrang a tarlan te pawh hi chhui zui leh zir belh ngai a la ni zawk, a ti. Chuvangin thu dik anga mipui vantlang hnena puanzar chi niin a lang lo.

Aizawl veng hrang hranga power density teh anga tarlan hi eng hmanrua leh method nge an hman tih te, heng tehna atanga an thil hmuhchhuah te hi zir bingna (research) anga kalpui a nih chuan research hi pawm a ni tawh em tih tarlan a ni lova. Pawm a la ni lo a nih phei chuan mipui ti ralkhel thei zawnga article ziaka puanzar hi a la hun lo hle a ni. Tin, a chunga sawi lan ang hian tower thenkhat him tawk lova hriat a nih chuan TERM Cell-ah hian a thlen theih reng a, an ni pawhin an finfiah hma hauva puan zar hi a awm lo leh zual a ni.