Zoram mipui duh tak te in zavaiin NLUP Kutpui chibai ka buk a che u.

New Land Use Policy (NLUP) hi kum 1989 ah khan kan sawrkar in a tan a ni. Kan hotute hian kan ram boruak in a mamawh ang zelin policy leh programme an siam thin a. Rambuai, thim chhah laiin kan mamawh ber chu Remna leh Muanna a ni a, chuvangin kan hotuten Remna leh Muanna an policy a, hmuhsitna leh endawngna karah huaisen takin an kalpui a, Pathian leh kan inkarah kan chiang a, Pathian lam hawi programme anih kan chiang a, Pa hun tiam alo thlen chuan khawvel mi ten awih lo mahse, June 30, 1986, zan dar 9 leh min 15 ah kan hotuten an sawrkar namthlu in MNF hotute hnenah lal thuthleng an han ken chuan tun thleng hian Remna leh Muanna kan la nei a ni. Lal Isua lama kan tana, amah nen kan inkar a chiang chuan an lamah a tang thin. Chungtiang chuan Remna leh Muanna pawh a takin kan hmu a; Remna leh Muanna kan neih hnuah Kuthnathawktu za a 70, kan ram a mi te hian an mamawh ber chu eizawnna ngelnghet an neih leh theihna tur atana rahbi tukna tangka  ani. Kan hotuten New Land Use Programme kan buatsaih anga, chu chuan zo khaw pa ram buai avanga eizawnna nei lo ten eizawnna tha ngelnghet an neih leh theihna turin Rahbi kan tuk sak ang kan ti a, kan sawrkar chuan cheng sing thum theuh kan pe ang kan ti a; Rambuai avanga harsatna tawk, khawkhawm avanga chenna in tur nei mumal lo zawng zawng te rangva in chung kan pe ang kan ti a, rangva a sing tel kan pe a. Rinawmna, taimak leh dikna nena thawk tute chuan Pathian malsawmna an dawng a, an hlawhtling hle hlawm ani. Amaherawhchu hlemhletna nena dawngtute chu a ensan engemaw zat an awm ka ring. 

Tichuan hun alo kal zel a, 2008 inthlan dawn ah chuan kan hotuten kan sawrkar chuan New Land Use Policy bawk kha i ti nung leh ang an ti a, sawrkar hnathawk hlawh pawh vawi hnih/thum lai a lo pung hman tawh a, tangka hlutna pawh alo tlahniam tawh a, chuvang chuan tun tum ah chuan chhungkaw tin a lo berah cheng nuai khat talin rahbi thar kan tuk sak ang an ti a, tichuan nuai khat kan ti ang kan ti ta a ni.

Pathian leh mipui khawngaihna zarah sawrkarna kan siam ta a, kan han rem leh kan insiam fel chhungin kan mithiamten an buatsaih chhung leh Central lama an hrilhfiah chhungin kan hotuten nasa takin an thawk a. Central a mi Minister leh sawrkar mipawimawh te chu an lo hmin ta a, tichuan kan hotuten cheng vbch 1500 an dil a,an niin ngun taka an ngaihtuah hnuin an ni chu an inthlahrung anih hi an ti a, agriculture link road leh godown te an mamawh ang an ti a, chuvangin cheng vbch 2813 hi kan chhut dan chuan an duh khawp tawk velah kan ngai ani an ti a. Hetiang khawp hi Central sawrkar hotute leh economist ten an ngaisang a, hetiang hian an lo ti ta ani. Hei hi miten hmusit mahse, Pathian kut a hmu tlat a, a dawngtute pawhin Pathian kut hmu se ka duh. A chhan chu NLUP hian sawrkar hnathawk lian leh sumdawng hausa te a dawng lova, Lal Isuan heng mite ber chunga in tih hi ka chunga ti in ni e a tihte kha ani a zawng. Lal Isua lam tang programme a ni. A dawngtute pawhin chu mi rilru pu chuan dawng se ka duh a ni.

Kan sawrkar chhung chuan kan kalpui zel ang kan ti a, tunah pawh hian chhungkaw 16000 hnenah pek tur kan buatsaih mek a, a tul chuan kan ti pung chho zel dawn a ni. He programme avang hian Pathian in nasa takin kan sawrkar mal a sawm a, vawiin ah hian sawrkar thangduang tehna Gross State Domestic Product GSDP, ti tha ber pali na kan ni thei a ni. Gujarat, Jharkhand, Tripura te nen kan tel ve theih phah a ni. NLUP dawngtu zawng zawngte leh a hlawhtlinna atana line department thawktu zawng zawngte chungah lawmthu kan sawi tak zet a. An rinawmna, dikna leh an thahnemngaihna te avangin vawiin ah hian India ram zau tak, State 29 zingah hmasawnna lama thanna ah a ti tha zingah kan tel theih phah a, an mahni vang hi ani lo kan ti lo thei lo a ni. 

Hei mai hi ani lova, NLUP hian khawvel hriat a hlawh a, University of Minnesota atangin senior researcher te an lo kal a, NLUP thawm an hriatin helai an rawn zir chiang a, tha an ti a, UNO ah recommendation te an pe a. UNO lam pawh lokalin an rawn zir chiang a, tha an ti a chuvangin an agency pali laiin Aizawl khawpuiah pisa an rawn hawng a. Helai ah aiawhte rawn ruatin sum tak sengin an rawn tel ve a, kan lawmpui hle  ani.

Tin tunah pawh hian IFAD, UNO Agency pakhat te nen sum tam tak rawn tumin kan thawkho dawn ani.Chungtiang chu NLUP in Mizo mipui a bik takin kuthnathawktute a tanpui leh kan sawrkar hming pawh a tih mawi dan a ni a, a dawngtute leh sawrkar hnathawk te chungah lawmthu sawi lo thei lo kan ni. Tin NLUP avangin kuthnawktute pawh an rawn phur thar a ni. AMFU, All Mizoram Farmers Union hotute pawh an rawn phur em em a, kan thawhhona a tha a, kan lawm em em a ni. Kut hnathawktute tel lovin tu ram mah a awm thei lova, keini ram pawh kan ni. Hei vang hian January ni 14 hi Kuthnawktute ni ah kan puang a, kan hmang thin a ni. Kumin ah erawh kan hmang lova, NLUP kutpui kan phak tawk anga ropui taka buatsaih kan tum avangin a hrangin kan hmang lova, hemi ni ah hian a hawnna leh kharna ah te kan hotuten a tul ang min hrilh dawn a ni.

NLUP a kan hlawhtlinna tam tak te hi sawngbawlna leh enkawlna tha zawk kan neih theih nan New Economic Development Programme NEDP in kan thuam chho ang tiin kan hotuten ruahmanna an nei a. Vawiin a ei tawk tawk economy atang hian market economy ah hlanchhoh kan tum a. 

Vawiin a NLUP Kutpui kan hotuten an buatsaih pawh hi tute mah pawl pawla in en lova, Zoram mipuite that zawkna atan leh kan kuthnathawktute Zoram mipuiten an chian a, ngaihsan leh zualna kan hriat theihna turin kan hotuten an ngaihtuah chhuah a ni. Chuvangin NLUP Kutpui hi kuthnathawktute leh sawrkar hnathawk te tan chuah ni lova, Zoram mipui zawng zawng ten kan zavaia hmakhua ani tih hria a, a hlawhtlinna atana a thawktu leh thawhtu kan nih theihna turin tan ila ang u tiin ka sawm che u  ani.

Ka Lawm e.