Khawvel hmun dangte rualin vawiin khan Mizoram-ah pawh ‘World Environment Day 2012’ hman a ni a, hemi Ni puala inkhawm pui ber leh Seminar chu Environment & Forests Department huaihawtin Tourist Lodge, Chaltlang-ah neih a ni a. World Environment Day 2012 puala inkhawm hi Principal Secretary to Chief Minister Pu Lal Ramthanga’n a kaihruai a, Dr. S.S. Garbyal, PCCF chu Khuallian a ni. Kumin hi World Environment Day vawi 40-na a ni a, he Ni atana thupui thlan chu ‘Green Economy : Does it include you?’ tih a ni.

PCCF Dr. S.S.Garbyal chuan World Environment Day tobul sawiin he Ni hman tanna hmasa ber chu kum 1972, June ni 5-a UN Conference on Human Environment, Stockholm-ah niin khawvel hmasawnna-in leilunga thil nung leh nung lo zawng zawng, nungcha, thing leh mau, sik leh sa thleng a khawih danglam dan te ngaih pawimawh hmasaka neih chu an thupui ber a ni, a ti. Kum 1992-a Rio de Janeiro, Brazil-a Earth Summit neihah khan ram 172 an tel a, an thupui ber chu hmasawnnain environment a khawih danglam chak lutuk ven dan tur kawng sawiho a ni a; hei hi mihringah chauh a innghat a, kan awmdan leh kan chetzia tih danglam leh fimkhur a ngai a ni tih a sawi bawk. Heng bakah hian vawi tam tak environment chungchangah ram hruaitute zingah rorelna leh thu tha tak tak sawiho leh pawm awm thin mahse vawiin thleng hian hmasawnna kan umna lamah kan thing leh mau, nungcha leh sik leh sa kan ti danglam chak lutuk chu a hlauthawn awm hial tawh a ni tih mithiam ten an sawi a. Leilung hausakna chi hrang hrang tichereu zawng emaw a humhalh lamah hian sorkar chauh mawhphurh lovin kan pawimawh theuhvin kan mawhphurhna theuh a ni tih pawm ngam a hun tawh hle a ni, a ti bawk. WHO-in a tarlan dan chuan India-a khawpui 3,119 awm zingah 209 chauhin tuichhe luanna tur kawr (drainage) leh ek leh zun paih dan (sewerage) tur ruahmanna fel tak an nei a, heng tui chhia leh bawlhhlawh tak tak te hi mi tam takin an nitin mamawh ei leh in, insuk leh inbual nan an hmang ve thung thin a, hei hian ramchhungah hriselna a tlahniam bakah natna a ti hluar a ni tih a sawi bawk. Hmasawnna hian thil tha tam tak a rawn ken luh laiin environment a khawih chhe nasa tih chu tupawhin kan hria a, a chhan hrang hrangte pawh kan hria amaherawhchu kan awmdan thlak danglam leh environment tichhe lo zawnga kan chetzia thlak duhna thinlung tak tak kan put phah lo a, vawiinah chuan kan pawimawhna theuh hre nawn lehin a tharin hma la theuh turin kalkhawm zawng zawngte a chah a ni.

Inkhawm kaihruaitu Pu Lal Ramthanga chuan Mizoramah industry lian a awm loh avangin global warming leh boruak sik leh sa inthlak danglam te hian min khawih pha lo emaw min khawih nep deuh angin kan ngai thin a, mahse kan lo hal hian boruak nasa takin a tichhia a ni, a ti. Mithiamte chhut danin kumtin Mizoramah ram 1200 hectares (tin 3000 hu vel) chu hal thin a ni a, chuta tanga khu (smoke) chhuak chu vaibelchhe 1 anga teh a ni. Hei bakah lirthei pung chak lutuk hian boruak a ti bawlhhlawh nasa lehzual a ni, a ti bawk.

Vawiin World Environment Day 2012 inkhawmah hian Pu Rosiama Vanchhawng, Addl. PCCF pawhin thu sawiin leilunga thil awm zawng zawng hi Pathianin a duh tak leh uluk taka siam a ni a, chung chu mihringin kan rochun a, chuvangin leilung venhim leh tih mawi hi mihringte mawhphurhna liau liau a ni, a ti.

Prof. H. Ramnghinglova, Head, Deptt. of Life Sciences, MZU chuan ‘Environmental Issues in Mizoram & its Impact on Economy’ chungchang a sawi a. Tun dinhmunah hian Mizoramah mi 10,9104 (Mipa-5,38,675 leh Hmeichhia-5,52,339) an cheng mek a, sq,km.1 zelah mi 55 (Aizawl bikah chuan sq.km.1-ah mi 120) an cheng a ni. Heng zingah lonei leh a kaihnawih kuthnathawk te chu zaa 90% an ni a, lo vah leh lo hal ‘jhum cultivation’ hmang vek an nih avangin Mizoram environment chhiatna bulpui ber a ni. Duh thusam chuan lovah/hal hnu hian a tlem berah kum 10 nghah tur a nih laiin Mizoramah chuan kum 5-1 hnuah hal leh mai thin a nih hian leitha a khawih chhe nasa a ni, a ti. Ramngaw a ti chereu bakah boruak a tih bawlhhlawh a, leihnuaia tui awm zat a khawih danglam thin a; leichhung leh hnuaia thilnung chi hrang hrang lei siamthatu leh tihausatu tam tak an thih phah a, leimin a ti tamin mihring chenna tlak loh thlaler ram a siam thei a ni. Mithiamte chhut danin leitha inch 1 siam nan hian kum maktaduai a ngai a, chuvangin Mizorama jhum cultivation hian kan leilung hi eng chen nge a tihchhiat tawh ang tih ngaihtuah ngam a ni lo, a ti. Boruak, sik leh sa ti danglamtu ber chu petrol ang chi ‘fossil fuel’ leh ramngaw tichereu nasat lutuk vang a ni a, Mizoram thingtlanga chengte zaa 90% chuan eirawngbawl nan leh thil dang atan thing an hmang nasa ber a, hei hian kan ram thing leh mau a tirem chak lutuk a ni, a ti bawk. Ramngaw humhalh leh thang chak zawngah Arunachal Pradesh chu 1-na niin Mizoram chuan 10-na dinhmun kan hauh mek thung a. Thingkung 1 hian km 6,437 thuia tlan motor khu chhuak a hip thei avangin thingphun uar a tulzia pawh a sawilang a ni.

Kumin 21 March-a World Forestry Day hman zawh tak puala Article Writing leh Photo Competition-a lawmman sem nghal a ni a, lawmman latute chu :-

Article Writing Competition: 1st Prize - Herbert Rorelliana Sailo, Mualthuam - Citation + Rs. 4000/- ; 2nd Prize - Thankima Hmar, Dam Veng - Citation + Rs.3000/-  ; 3rd Prize - R. Lalawmpuii, Mission Vengthlang - Citation + Rs.2000/-

Photo Competition: 1st Prize - Pu Zakhuma, West Phaileng - Citation + Rs.10,000/-  ; 2nd Prize - Pu C. Lalsangzuala, Mission vengthlang - Citation + Rs.7000/-  ; 3rd Prize - Pu Sangzuala Pachuau, Mission veng - Citation + Rs.5000/-

World Environment Day 2012 inkhawm-ah hian tlawmngai pawl hrang hrang, environment tana thawk pawl hrang hrang te bakah Mizoram University atangin zirlai thahnem tak an tel a ni.