Khawvel pum huapa kum 1988 atanga kumtin hman thin World AIDS Day chu vawiin khan Aizawlah pawh Chanmari YMA Hall-ah Health & Family Welfare Minister Pu Lal Thanzara hova hman a ni a. He hunah hian HIV positive enkawl mekten awlsam zawka an chhawr tangkai theih tur, Differentiated Service Delivery Model chi hnih tlangzarh a nih bakah Mizorama HIV natna darhzau dan zirchianna “Epidemiological Investigation of HIV Epidemic​ in Mizoram” ti tura inbuatsaihna a kal mek thu Minister hian a puang a ni. 

Health Minister chuan HIV chu vanduai avanga kai chu an awm theih thu leh, chung mite chu an tawrhpui awm thu sawiin, chutih ruaIa HIV kai tam ber chu nunphung kaihhnawih a nih avangin nun uluk a pawimawh thu a sawi a. “HIV hi inkaichhawn theih ni mahse, a inven theih avangin a kai Io tur zawnga kan nun kan fimkhur pui chu a ngai tak zet a ni”, a ti a. Mizoramin HIV a dona kawngah entawn atan Thailand rama hma lo lak tawh dan te Health Minister hian tarlangin, HIV/AIDS rate sang tak ni thin chu HIV dona kawnga an tihthat em avanga ‘global leader’ a ngaih hial annih tak thu te, an hlawhtlin chhan tam tak zinga entawntlak em em chu ‘monitoring’ leh an tanrualna, sawrkar leh NGO-te thawhhona a that avang leh mipui nen thawhhona tha sn neih vang a ni, a ti a. Thailand ramah hian mipat hmeichhiatna hluarna ram leh chumi avanga AIDS vei tamna ram ni si chu condom hman uar programme kalpuiin, kum 4 chhungin condom hmang 14% atangin 94% ah a chho a; chumi a zarah STI, sexually transmitted disease infection rate kha mipa zingah 79% laiin a tla hniam nghal a, mi thiamte chhut dan chuan 1991 atanga 2013 inkarah khan HlV/AlDS darh zel tur an ven zat chu maktaduai 5.7 (million) lai a ni. 

Minister Pu Lal Thanzara chuan “Mizoram ah pawh commercial sex workers kan neih hi phat rual a ni tawh lova, chuvangin condom hmang tura inzirtir pawh hi thil zahthlak ni lovin, kan tih makmawh ani tawh zawk awm e”, a ti a. Kumin 2017 World AIDS Day thupui chu ’lncreasing impact through Transparency, Accountability and Partnership’ tih a ni angin, hmalakna hrang hrangah hmasawnna nasa zawk neih theih nan thawktute inkarah Transparency (engkim Iangtlang) leh Accountability (rintlak leh rinngam) neih a pawimawh thu a sawi a. MSACS leh a thawhpui NGO te chauh chuan he natna darh zel tur ven leh, a vei mekte tana an hmalakna chu a tawk zawh loh thu sawiin, sawrkar department hrang hrangte’n an program hnuaia HIV chungchang inzirtirna uar leh tha taka an kalpui a, kohhran leh tlawmngai pawl hrang hrangte nena thahnemngai tak leh lungrual taka thawhhona 'Partnership’ tha tak neih a pawimawh thu Minister hian a sawi bawk. 

Vawiina tlangzarh tak, Differentiated Service Delivery Model chi hnihte hi India rama a vawi khatna niin, Multi-Month dispensation of ART leh Drop-In Centre pakhata kalpui tur Co-location of OST and ART Centre (COAC) te an ni a. Multi Month Dispensation hnuaiah hian Aizawl Civil Hospital-a ART Centre atanga ART damdawi hun rei tak tha taka lo la tawh, a damdawi pawh an thatpui a ni tih hriatchianten thla tin damdawi la tura an kal ziah ngai lovin, tum khatah thla 3 chhung daih ART damdawi an la thei tawh dawn a. Co-location of DST and ART Centre (COAC) project hnuaiah hian NGO pakhat, Mission for Social Reforms hnuaia Drop-In Centre a drugs a inchiu thin enkawlna, HIV an kai loh nan an inchiu aiah damdawi a ei chi Oral-Substitution Therapy (OST) lakna program a kalpui mek ah hian inchiu thin, HIV positive ni bawk site tan ART damdawi Iak theih nghal turin ruahmanna siam a ni a, hei pawh hi India rama a vawikhatna a ni. 

Vawiin World AIDS Day puala hun hmanah hian Dr. F. Lallianhlira, Principal Director, H&FW Department chuan kalkhawmte lawmna thu sawiin, Dr. Lalmalsawmi Sailo, Project Director, MSACS chuan he inkhawm a zirlai kalkhawmte chu Mizorama mipat-hmeichhiatna leh ruihhlo avanga HIV inkaidarh nasatzia te, thalai kum 15-25 kum rual zingah a darh nasat zual thu te hrilhin, nun an uluk a an fimkhur a pawimawhzia a sawi a ni. Hun hi Pu K.Lalzuithanga, World Vision, India chuan lawmthu sawiin a titawp a ni. 

Vawiin programme hi Mizoram State AIDS Control Society (MSACS), CARE -World Vision, India, YWCA, Aizawl leh State Legal Service Authority tangho buatsaih a ni. AMC Ward-I Councillor leh YWCA General Secretary ni bawk Pi Zomuanpuii, Asosii Loli John, CARE-World Vision India Programme Manager te he hunah hian an tel a ni.