THIAN DUH TAKTE U, CHIBAI U LE!

Vawiin, India ramin ram dang awpna hnuai ata tal chhuaka zalenna a hmuhna ni, Independence Day vawi 78-naah hian, he ni lawm tura lo kalte leh Lunglei District mipui zawng zawng zalenna chibai ka buk che u a. He ni lawmawm takah hian India ram zalenna atana beitu kan hruaitu kal tate kha hre rengin, zahna chibai buk thar leh i la, ram tana an hmathlir leh duhthusamte a hlawhtlin nan leh an thisen leh thlantui hmanga min valhsak he ram ropui nan leh hma sawn zel nan hian theih tawp i chhuah zel ang u.

Kan thenawm ram Myanmar, Bangladesh leh thenawm state Manipur-a buaina avang te’n kan unaute’n harsatna namen lo tawkin, mi eng emaw zat Mizoramah sahimna zawngin an rawn tlan lut a. He’ng kan unau, kan thisen zawmpuite hi Mizoram sawrkar chuan a theih ang angin anmahni tuamhlawm leh chhawmdawlna kan ngaihtuah bakah, NGO, kohhran, pawl hrang hrang leh ram mipuite’n anmahni chhawmdawl leh enkawlna kawng hrang hranga hmangaihna kan lo lantir te, an thlavang hauhva an tana kan tawngtaisak thinte hi a ropui tak zet a. Hei hi kan inunauna leh inpumkhatna vawng nung zeltu, ram leh hnam ropui zawka min din chhuaktu a la ni ang tih ka beisei tlat a ni.

Vawiin Independence Day lawmna hun lawmawm takah hian kum kal ta leh kum kal meka sawrkar department hrang hrang kal tlanga Lunglei District-a hmasawnna hna thawh tlangpui han tar lang i la.

1. Lunglei High Powered Committee (HPC) chuan kum 2023-2024 chhung khan Lunglei District chhunga hmasawnna hna thawh nan Mizoram sawrkar a\angin ₹ nuai 500 (₹ 5,00,00,000/-) a dawng a. Hemi hmang hian Lunglei District chhunga sawrkar department/agency paruk kal tlangin hmasawnna hna chi hrang hrang 120 thawh a ni a. Lunglei District-a mahni kutkawih sumdawnna bul tan tumte tana intihsiakna, 4th Entrepreneurship Development Competition, ‘Leitlangpui Rahbi: A Micro Start- Up Capital Competition’ tih chu buatsaih leh a ni bawk.

2. Lunglei Municipal Council (LMC) hnuaiah Lunglei khawpui inrelbawlna leh inenkawlna felfai tak a awm theih nan hma lak a ni a. Cabinet Meeting-in a pawmpui angin LMC hnuaiah dan (regulation) pathum chu hman mek niin, a dang pawh Cabinet pawmpui tura hma lak mek a ni a. LMC hnuaia thawk tur sawrkarin post 36 a siam chu hnawh khah theih thuai beisei a ni a. LMC Chairman Pu Lalzuithanga’n a mimal ram zau tha tak mai, Pukpuia mi, bawlhhlawh sawngbawlna hmun (Solid Waste Management Centre) atana LMC a pek chu Centre puitling a nih theih nan hma lak mek a ni a. LMC chuan Lunglei khawpui huam chhungah parking fee khawn, trade licence pek chhuah, property tax assessment lak, sanitation (house to house garbage collection leh street sanitation) leh hoarding & advertisement phalna pek te hi a kalpui mek a ni.

3. Ram mipui hriselna hi sawrkarin a ngaih pawimawh ber pakhat a nih angin, Health & Family Welfare (H&FW) Department chuan Lunglei District-in hriselnaah hma a sawn theih nan health programme chi hrang hrang a kalpui reng a. Hun bi neia hri danna chi hrang hrang pek (routine immunisation) kalpui reng niin, hmun hrang hrangah leh refugee camp-ah te, zirna in leh anganwadi centre-ah te free clinic leh naupangte hriselna endikna te buatsaih thin a ni a. Civil Hospital Lunglei chuan tehfung hrang hrang hmanga India rama hospital ṭha bik tehna, National Quality Assurance Standards (NQAS) certification chu June ni 15, 2024 khan hmuin, MusQan (naupang lam enkawlna ṭha bik) leh LaQshya (nau neihna hmun ṭha bik) certificate a dawng tel bawk a ni.

4. Lunglei District Executive Force (District Police) te’n District chhung ralmuan nan theih tawp chhuahin hna an thawk a. Lunglei DEF hnuaia ‘Cyber Cell’ thar chu July ni 11, 2024 khan DIG (Southern Range) Pu C. Lalthanmawia’n a hawng a. Lunglei Police chuan March 2024 a\angin mobile phone ruk bo 67 (₹ nuai 12 man hu) hmu kir tawhin, Cyber Cell din thar zarah hian cyber crime leh IT kaihhnawih dan bawhchhiatna donaah District Police te’n chak zawkin hma an lak theih phah dawn a ni. Criminal Law thar 3 hman tur chu July ni 1 khan police station tinah hawnna hun hman niin, hemi dan kaihhnawiha police personnel-te training neih a nih bakah, VDP/local leader-te pawh training pek an ni a. Zirna in pariat (8)-ah zirlai 2,186 hmaah cyber crime, drugs, POCSO leh MV Act chungchangah awareness campaign buatsaih niin, khawpui chhung \halaite zingah ruihhlo laka fihlim tura intiamna signature campaign kalpui a ni a. Kum 2024 chhunga case ziah luh 240 zinga 185 chu chhui chhuah niin, 120 chu thiam loh chantir (convict) an ni a. Thil ruk bo ₹ 25,18,084/- hu hmuh let a ni a. Police station, outpost leh traffic police te’n patrolling \ha taka kalpuiin, non-FIR complainant case pawh 68 lai ziah luh tawh a ni a. Ruihhlo chi hrang hrang ₹ 1,30,10,165/- hu man niin, traffic dan bawhchhia hremna a\angin ₹ 19,07,400/- hmuh a ni bawk.

5. Excise & Narcotics Department, Lunglei chuan ruihhlo laka Lunglei District then thianghlim a nih theih nan theih tawp chhuahin hma an la reng a. Ruihhlo leh a hmang khawlotute manin, thubuai siamsak thin an ni a. August 2023 – July 2024 chhungin MLP Act hnuaiah case 400 leh NDPS Act hnuaiah case 116 ziah luh niin, he’ng case kaihhnawihah mi 533 man an ni a. Hemi chhung hian ₹ 1,96,70,299/- man hu rakzu, sap zu, ganja leh damdawi chi hrang hrang man a ni bawk. Ruihhlo hi kan ram min tichhetu leh kan thalaite nun suattu a nih avangin theih tawp chhuaha do zel turin ram mipuite ka sawm che u a; \halaite pawh ruihhlo laka fihlim tum tlat turin ka chah che u a ni.

6. Zila Sainik Welfare & Resettlement Office, Lunglei hnuaiah World War-II Veteran mi pahnih (2) leh an nupui (widow) mi 58 te hnenah thla tin pension pek thin a ni a. Ex-servicemen pension la lo, kum 65 tling tawh, mi 34 te chu kum 2023-24 chhung khan Central atangin ₹ 48,000/- theuh dilsak a, pek an ni a. Sipai pension fate tana ‘Financial Assistance of Education for Children’ scheme ruahman chu kum 2023-24 chhung khan ex-servicemen 24 tan dilsak an ni a. Ex-servicemen Contributory Health Scheme hnuaiah ex-servicemen te tan polyclinic changtlung tak awmin, heta tang hian medical treatment a thlawna pek an ni.

7. School Education Department kal tlangin Lunglei District-a zirnain hma sawn theih nan kawng hrang hranga hma lak niin, zirlaite hamthatna tur ngaihtuahsak thin an ni a. Samagra Shiksha, Lunglei District hnuaiah sawrkar school zirlaite hnenah free uniform leh free textbook sem chhuah niin, mid- day meal scheme pawh kalpui zel a ni a. Tun dinhmunah Lunglei District-ah private sikulte nen vek sikul 574 awmin, he’ng sikulahte hian zirlai 22,153 awm anga chhinchhiah a ni a. Zirlai naupang beng, mit leh taksa peng chak lote tan tanpuina hmanraw chi hrang hrang sem niin, zirnain hma a sawn theih nan symposium leh zirtirtu orientation te buatsaih thin a ni a. Environment humhalh, ruihhlo that lohzia inzirtir leh hriselna lam inzirtir kawngahte hma lak a ni bawk.

8. Mizoram Board of School Education (MBSE), Regional Office, Lunglei hnuaiah HSLC leh HSSLC Examination, 2024 tluang taka neih niin, Lunglei District bikah HSLC exam zirlai 1,675 atangin 1,135 (67%)-in hlawhtlinna an chang a; HSSLC Arts Stream-ah zirlai 763 atangin 617 (80.87%), Science Stream-ah zirlai 261 atangin 182 (69.73%) leh Commerce Stream-ah zirlai 73 a\angin 35 (47.95%) te’n hlawhtlinna an chang a. D.El.Ed (DIET) examination hlawhtling taka neih a nih bakah, Mizoram Teacher Eligibility Test (MTET) 2024 chu sawrkarin MBSE kuta a dah angin, tluang takin exam buatsaih a ni bawk a. He’ng exam hrang hranga hlawhtlinna changte hi ka lawmpuiin, hlawhtling zo ve ta rih lote ka tuarpui tak zet a, beidawng mai lova theih tawp chhuah chhunzawm zel turin ka chah a ni.

9. District Institute of Education & Training (DIET), Lunglei chuan tun hnai lawk khan an kum 50-na (Golden Jubilee) an lawm a; kan ram zirna atana kum 50 chhung an hna thawhah kan chhuangin, kan lawmpui tak zet a ni. DIET Lunglei hian Diploma in Elementary Education (D.El.Ed)-ah seat 100 leh Bachelor of Education (B.Ed)-ah seat 50 neiin, result tha tak an nei thin a. MZU hnuaia kum 2023- 2024 B.Ed exam-ah pawh khan top 10-ah an zirlai panga (4th, 5th, 6th, 8th & 10th) an lang leh nghe nghe a ni.

10. Social Welfare & Tribal Affairs (SW&TA) Department, Lunglei hnuaiah National Social Assistance Programme (NSAP) kal tlanga tar pension la mi 4,965; hmeithai pension la mi 371 leh rualbanlo pension la mi 139 awmin, family benefit scheme dawng turin kum tin chhungkaw 30 thlan chhuah thin an ni a. State Disable Pension Scheme hnuaiah kum khat atan ₹ 4,200/-in mi 27 tanpuina pek an ni a. PMKVY 4.0 hnuaia Vocational Training Centre (IIE Innovation Hub) atangin trade 4-ah mi 30 te’n training zovin, Training Centre for Specially Abled Persons atangin hmeichhia 21-in puan\hui leh mipa 6-in pheikhawk siam an zir chhuak bawk.

11. District Programme Office (Women & Child Development), Lunglei District hnuaiah ICDS Project 4 – Hnahthial, Lunglei, Lungsen leh Bunghmun ICDS Project te awmin, District chhunga Anganwadi Centre (AWC) 418-ah naupang kum 6 hnuai lam 14,254 leh nu nau pai leh nau hnute pe lai 1,164 te tana ei tur tha (supplementary nutrition) chi hrang hrang sem thin a ni a. PMMVY hnuaia fa tir hringte tana hamthatna ₹ 5,000/- leh fa pahnihnaa hmeichhe hringte tana ham\hatna ₹ 6,000/- dawn theihnaah Lunglei District chhungah beneficiary 608 an awm mek a. ‘Mission Shakti’ hnuaiah District Hub for Women Empowerment, One Stop Centre (OSC) leh Swadhar Greh kal tlang te’n hmeichhiate ham\hatna leh venhimna atan hma lakna kalpui a nih bakah, naupangte leh hmeichhiate himna leh an dinhmun chawi kan nan awareness campaign leh hma lakna hrang hrang kalpui reng a ni bawk.

12. District Child Protection Unit, Lunglei chuan naupangte venhimnna leh an hmakhua sialsakna kawngah nasa takin hma a la a. DCPU kal tlangin naupang 155 (mipa 65 leh hmeichhia 90) chuan an zirna leh hriselna atana senso phuhruk nan thla tin ₹ 4,000/- an dawng a. Naupang 11 chu chhungkaw boruak hrisela an khawsak theih nan foster family hmuhsak niin, naupang 9 chu fa atana lak an ni bawk. Child Helpline (1098 toll free number) chu naupang harsatna tawkte tana biak pawh theih turin ni tin darkar 24 chhung tihnun niin, August 2023 – July 2024 chhung khan call 91 dawn a ni.

13. Rural Development (RD) Department hnuaiah District Rural Development Office (DRDO) leh Block Development Office (BDO) pali (4)-te kal tlangin Lunglei District hmasawnna tur hna tam tak kalpui a ni a. MGNREGA hnuaia ni za inhlawhna kalpuiah job card holder 20,632 awmin, kum 2024-2025 sawrkar kumah ni 49 inhlawhna siam tawh a ni a. PMAY-G hnuaia in sak tanpuina pek thinah in 1,102 sak mek niin, Awaas Plus atangin mi 838 hnenah in sak tanpuina pek an ni a. MzSRLM leh DDU- GKY kal tlangin thingtlang mite eizawnna siamsak tura hma lak niin, MzSRLM hnuaiah hian Self Help Group (SHG) 1,042 din tawh niin, member 7,668 an awm mek a. PMKSY (WDC) 2.0 kal tlangin ram leilung titha tur te, tuihna tipung tur leh ramngaw siam tur te’n hma lakna hrang hrang kalpui a ni bawk.

14. SIRD&PR Extension Training Centre (ETC), Pukpui, Lunglei chuan thingtlang mite hmasawnna leh dinhmun chawi kan nan training leh research te hmangin nasa takin tan a la a. August 2023 – July 2024 chhungin training 22 buatsaihin, mi 660 (mipa 261 leh hmeichhia 399) hnenah training an pe a ni.

15. District Local Administration Office, Lunglei hnuaiah XV Finance Commission Grant 2021-22 2nd Instalment leh 2022-23 1st Instalment atana sum hmuh ₹ 10,51,37,000/- chu Village Council (VC)-te hnenah pek chhuah niin, hemi hmang hian VC-te’n khawtlang mamawh hrang hrang – step, PCC flooring, retaining wall, sanitation lam leh tui dah khawlna lam siam hnate thawkin, an tangkaipui hle. Excluded Area Grant Penal Interest a\angin ₹ 31,34,830/- hmuh niin, Animal Tax-ah ₹ 2,62,510/- hmuh a ni bawk.

16. Food, Civil Supplies & Consumer Affairs (FCS&CA) Department chuan mi harsa zualte ei leh bara chhuan chhama an awm loh nan ration card siamsakin, ration buhfai leh chini te a pe thin a. FCS&CA Lunglei hnuaiah AAY (card eng) 3,650 (member 8,489); PHH (card pawl) 25,961 (member 1,01,245); Non-NFSA (card var) 1,748 (member 64,426) leh NER Card 7 (member 23) a awm mek a. Tun hnaiah Mizoram Sawrkar chuan ration card then thianghlim tuma theih tawp chhuahin, Minister, MLA leh Group A officer-te chu an ration card-te NER-a let vek turin hma a la a. DCSO Lunglei hnuaiah pawh Economics & Statistics Department leh Village Level Selection Committee atanga mitthi tawh list dawn apiang paih zel tura hma lak niin, thla ruk chhung ration buhfai khul tawh lote pawh zawng chhuakin, khaw tina selection committee te nen NER Card-a leh tur nge paih (delete) tawh tur tih uluk taka en chian a ni a. Ration card surrender duh emaw, buhfai khulna atan ni lo, chhungkaw member tihchianna atana document pawimawh tak, Not Entitled for Ration (NER) Card duh tan chuan DCSO office, Lungleiah office hun chhungin siamtir theih reng a ni.

17. Legal Metrology Department, Lunglei chuan August 2023 - June 2024 chhungin petrol leh diesel trip 555 endikin, quality chhia leh hrem ngai an awm lo va. LPG (Gas) trip 362 check niin, buk tling lo cylinder 49 man chhuah a ni a. Maximun Retail Price (MRP) pela thil zuar leh hralh mi 5 hnen atangin item 27 man niin, hrem an ni a. Consumer-te venhim nan surprise visit neih thin niin, sumdawngte thil zawrh leh bukna hmanruate endik \hin a ni a. Bukna leh tehna hmanrua endikna fee atangin ₹ 2,08,615/- chu sawrkar revenue-ah chhun luh tawh a ni.

18. Labour, Employment, Skill Development & Entrepreneurship (LESDE) Department, Lunglei hnuaiah Employment Exchange-ah hna zawng lai mi 2,213 inziak lut mekin, a tul angin an hna thawh tur kawhhmuh an ni a. Dan hmangin construction works hna reng reng atangin Labour Welfare Cess zaa pakhat lain, tun financial year kal lai mekah hian ₹ 52,94,873/- hmuh chhuah tawh a ni a. He’ng sum atang hian construction worker-a dan hnuaia inziak lutte hnenah Educational Assistance, Medical Benefit, Death Benefit, Marriage Assistance, Maternity Benefit leh Funeral Assistance atan tun kum kal laiah hian ₹ 15,96,000/- pek chhuah tawh a ni a. Welfare Board member-ah hian member inziak lut mi 998 an awm mek a ni. He’ng bakah hian Shops & Establishment Register kalpui a ni a; tunah hian he dan hnuaiah hian dawr 357 ziah luh niin, heta tang hian Revenue-ah ₹ 2,38,710/- hmuh a ni.

19. Lunglei District chhungah hmasawnna atana kawng hrang hranga thawk ho tura Cooperation Department  hnuaia inziak lut pawl, primary level Cooperative Society 240 leh secondary (district) level CS 2 an awm mek a. Cooperation Department chuan cooperative society-te’n kawng hrang hranga hma an sawn theihna tur ngaihtuahpuiin, tanpuina sum te pawh a pe thin a. PMVDY atangin kum 2023-2024 chhungin Van Dhan Vikas Kendra (VDVK) 10 din niin, he’ng VDVK-te hi hmanrua, training leh tanpuina sum te pek an ni.

20. Agriculture & Farmers Welfare (A&FW) Department, Lunglei hnuaiah Rashtriya Krishi Vikas Yojana (RKVY), Soil Health & Fertility, Rainfed Area Development (RAD), Per Drop More Crop (PDMC), National Food Security & Nutrition Mission (NFSNM), National Mission on Edible Oils-Oil Palm (NMEO-OP), National Mission on Edible Oils-Oil Seeds, Green Ag leh Agriculture Extension i.e. ATMA kal tlang tea hma lak niin, kut hna thawktute tan – tui lakna, tui dah khawlna leh leilet leh terrace siam hna te, lo neihna hmanraw chi hrang hrang leh thlai chi sem te kalpui a ni a. ATMA hnuaiah kut hna thawktute’n tunlai thiamna tharlam an chhawr tangkai theih nan – training, demonstration, exposure visit, farm school, crop exhibition, adt. kalpui thin niin; RKVY atangin DAO Complex-ah ni 06.05.2024 khan thlai thar dah thatna 5 MT Solar Cold Storage bun a ni bawk.

21. Horticulture Department hnuaiah Mission for Integrated Development of Horticulture (MIDH) atangin Lunglei District-a chhungkaw 135 hnenah thei chi thum – nuhnun, serthlum leh dragonfruit; chhungkaw 47 hnenah thlai chi hnih – fur tomato leh fur zikhlum te chintir niin, a chi leh hmanraw mamawh bakah, a chin dan tur training te pawh pek an ni a. RKVY-PDMC-OI Scheme hnuaiah farmer 48 hnenah tui dah khawlna Individual Water Tank (Cemented) siamna tur ₹ 90,000/- theuh pek niin, kumin January thla a\ang khan NEIDA leh Lushai Agriculture FPO te nen tang tlangin Lungleiah Horticulture Wholesale Centre din a ni a. Chief Minister Hand Holding Scheme ‘Bana Kaih’ hnuaiah horticulture lama hmasawnna turin Lunglei District chhunga zau (cluster) 20-a hma lakna tur Project Proposal siam a ni a. District chhunga sawhthing, aieng leh Mizo hmarcha chingtute khuaa survey neih atangin Multipurpose Farming Society 89 a awm tih leh, chhungkaw 3,112-in sawhthing quintal 12,840; chhungkaw 620-in aieng quintal 2,578; chhungkaw 805-in hmarcha quintal 58 an ching tih hriat a ni a. Sawhthing chingtute hnenah a tâm venna damdawi fungicide thahnem tak pek chhuah a ni a; a chi chiah nan leh a tâm vên nan an hmang tangkai hle.

22. Animal Husbandry & Veterinary (AH&Vety) Department hnuaiah Joint Director (Southern Zone) office, Lunglei chuan Liquid Nitrogen (LN) Plant enkawlin, kum khat chhungin LN litre 15,180 vel siam chhuah niin, Mizorama ran kah raina AI centre hrang hrangah thawn darh thin a ni a. Integrated AH & Vety Training Institute, Lungpuizawl chuan kum 2024-2026 session atan zirlai 26 a nei a. Poultry Farm-a layer 230 atanga thar chhuah artui 38,630 hralhna atangin ₹ 5,03,835/-; Cattle Breeding Farm-a bawnghnute thar chhuah litre 8,873 hralhna atangin ₹ 4,01,985/- leh ran hralhna a\angin ₹ 1,44,000/- te hmuh a ni a. Piggery Farm-ah base pig 61 leh zovawk 21 vulh mek niin, satellite boar semen station 2 a awm a. Calf Rearing Farm (CRF) kal tlangin tualchhunga bawng vulhtute hnen atanga bawng no lei chu mipui hnenah man tlawm zawka hralh leh thin a ni a. Fodder Development Farm-ah ram acre 21-a zauvah ran chaw chin a ni a. District AH&Vety Office chuan kum khat liam ta chhung khan ran damlo 13,057 enkawlin, hri danna (vaccine) chi hrang panga (5) chu ran 9,516 hnenah an pe a. Sawrkar revenue atan ₹ 2,57,260/- an hmu chhuak a. National Livestock Mission (NLM) scheme hnuaiah vawk vulh tur mi 10, ar vulh tur mi 19, kel vulh tur mi 3 leh IPPP-Broiler ar vulh tur mi 11 thlan chhuahte hnenah tanpuina pek a ni bawk.

Kan hriat theuh angin tun lai hian Mizoram hmun hrang hrangah vawk natna chi khat African Swine Fever (ASF) avangin vawk tam tak an thi mek a. Lunglei District-ah pawh AH&Vety department chuan ASF laka vawkte an lo him theih nan theih tawp a chhuah a. District Magistrate atangin district pawn atanga vawksa leh vawksa atanga thil siam reng reng lak luh khapna thupek chhuah a nih bakah, khua/veng hrang hrangah ASF lo hmachhawntu tur Task Force din niin, vawk vulhtute hriat tur inzirtirna (awareness campaign) pawh kalpui mek zel a ni.

23. Fisheries Department, Lunglei hnuaiah Pradhan Mantri Matsya Sampada Yojana (PMMSY) atangin sangha dil thar siamna, fish kiosk siamna leh integrated fish farming atante beneficiary 121 hnenah tanpuina pek niin, District chhunga sangha khawitute hnenah 70% subsidy-in sangha chi sem a ni bawk.

24. Sericulture Department, Lunglei District hnuaiah August 2023 – July 2024 chhungin Silk Samagra-2 Project-ah beneficiary 106 thlan chhuahte’n pangang khawina tur in (rearing house) an sak peih tawh bakah, cocoon pawh an thar chhuak tawh a. Augmentation of Muga Culture in Mizoram-a beneficiary 28 hnenah Som tiak (sapling) 12,600 sem chhuah tawh a ni a. Eri Seed siamtute’n Eri Seed Cocoon 22,930 atangin Seed (Dfls) 7,695 siam chhuakin, heta tang hian Cut Cocoon Kg 310.05 thar chhuah a ni a. Mulberry bikah a chi atana siam turin Government Mulberry Seed Farm, Farm Veng Lungleiah 65 Dfls sem chhuah niin, Cocoon Kg 35.22 thar chhuah a ni a; farmer hnena Commercial Seed (Disease Free Laying Seeds - Dfls) 700 sem chhuah atangin Commercial Cocoon Kg 129.14 thar chhuah a ni a. Muga bikah Seed hi farmer hnenah gram 750 sem chhuah niin, tunah hian an khawi mek a ni.

25. Land Resources, Soil & Water Conservation (LRS&WC) Department, Lunglei District hnuaiah kum 2023-2024 chhungin lei luang ral tur venna leh tui humhalhna atan water harvesting structure 31, gabion check dam 72, spurs 37, bench terrace hectare 112.38 leh contour trench hectare 65 siam a ni a. Lunglei District-ah hmunphiah chingtu 1,180-in quintal 16,500; thelret chingtu 235-in quintal 370; kuhva rah chingtu 737-in quintal 1,550 an thar chhuak a ni.

26. Environment, Forests & Climate Change (EF&CC) Department, Lunglei Forest Division hnuaiah boruak thianghlim leh tuihna siamtu tur bakah, len khawthawnna leh zir bingna atan pawha hman theih tur, khawpui dai hnaia ramngaw siamna tur Nagar Van Yojana (Urban Forest) project chu Saikhalh, Lungleiah kalpui niin, ram hectare 50-a zauvah ₹ nuai 137 senga hma lak a ni a. Kum 2023-2024 chhungin Nursery-a thing tiak awm chu 56,569 atangin 85,262 zetah a pung chho va. Green Mizoram Day 2024-ah Hrangchalkawn – thualthu NH 54 kawng sirah thing tiak 1,166 phun niin, hemi kar chhung hian mimal leh NGO hnenah thing tiak 18,770 sem chhuah a ni bawk a. VC leh YMA te nen tang tlangin kangmei chhuah hlauhawm zualna laiahte KM 28.9 zeta thui mei lam sial a ni bawk.

27. Mizoram Khadi & Village Industries Board (MKVIB), Lunglei District chuan kum 2023-2024 chhungin project 51 atan bank kal tlangin PMEGP loan ₹ nuai 388 hu an pe chhuak a, chumia ₹ nuai 135 chu subsidy a ni a. Industry tenau 51 siam niin, hemi kal tlang hian thingtlang thalai mi 675 te’n hna an neih phah a ni.

28. Urban Development & Poverty Alleviation (UD&PA) Department, Lunglei hnuaiah DAY-NULM scheme kal tlangin trade pangaah mi 149 training pek mek niin, trade hrang hrangah hian mi 3,407 hnenah skill training pek tawh a ni a; sumdawnna bul tan nan mi 60 hnenah urban poor loan pe tura buaipui mek a ni a; self help group (SHG) 8 din belh niin, SHG 184 din tawh a ni a; Lungleiah khawlai dunga thil zuar (street vendor) 535 awmin, an zinga mi 246 hnenah loan pek tawh a ni a; Home 11 chhawmdawl niin, Women Shelter building extension hna kalpui mek a ni bawk. In sak tanpuina – Housing For All hnuaiah Lunglei khawpui chhunga chhungkaw 3,509 te hnenah tanpuina pek chhuah mek a ni a. India ram khawpui fai inelna Swachh Survekshan 2023-ah Lunglei chuan Clean City in North East Zone Award leh Clean City in Mizoram Award dawngin, kum 2023 atangin Lunglei khawpui hi ODF+ town-a puan a ni bawk a. Khawpui chhung bawlhhlawhte awmze nei zawka sawngbawlna hmun tur - Lunglei Solid Waste Management Centre (near Riangvai Thlanmual) chu ₹ nuai 600 senga sak mek niin, kumin chhungin peih fel beisei a ni a. Lunglei hmar lam vengte tan bika hman tur - Lunglei Solid Waste Management Centre Phase-II pawh Pukpui ram, Tlawng road-ah a hmun tur tihfel tawh niin, hma lak mek a ni bawk a. Serkawn Ramzotlang Community Hall chu ₹ nuai 100 sengin sak zawh tawh a ni bawk.

29. Land Revenue & Settlement (LR&S) Department, Lunglei District chuan August 2023 – July 2024 chhungin Land Settlement Certificate (LSC) 125, House Pass 20, Periodic Patta 9 leh Land Lease Pass 26 pe chhuakin, Temporary Pass 686 renew a ni a. Hemi chhung hian Land Tax Revenue-ah ₹ 1,56,67,384/-; Non-Tax Revenue-ah ₹ 27,49,256/- leh Property Registration a\angin ₹ 54,71,122/- hmuh a ni a. NH-54 project hnuaia rehabilitation & resettlement atan ₹ 23,74,500/- leh NH-302 project hnuaia zangnadawmna (compensation) atan ₹ 2,38,82,882/- sem chhuah a ni thung.

30. Irrigation & Water Resources (I&WR) Department, Lunglei Division chuan district pali – Lunglei, Siaha, Lawngtlai leh Hnahthial district-te tuamin, kut hna thawktute’n an huan leh ramah tui lak tur hnianghnar an neih theih nan scheme hrang hrang kal tlangin surface leh ground water Minor Irrigation Project (MIP) hna hrang hrang an thawk mek a. PMKSY kal tlangin hectare 700 vela zau chawm zo turin MI project 11 leh NABARD RIDF atangin hectare 80 vela zau chawm zo tur project 2 kalpui mek a ni a. National Hydrology Project (NHP) hnuaiah Division huam chhunga lui lian zuala lui tui dinhmun hrang hrang leh ruahtui tlak dan leh sik leh sa dinhmun (hydro-meteorological data) te chu a zir chianna hydromet khawl hmangin darkar tin lak khawm a ni a. Lunglei Division hian hydromet khawl hi 21 a nei a ni.

31. Public Health Engineering Department (PHED), Lunglei WATSAN Circle huam chhungah AMRUT 2.0 hnuaiah van ruahtui khawlna tur tuizem lian 10 (a vaia belh khawma litre 23 khawl thei tur) siam zawh tawh a ni a; thal tui kang laia tui pump tur a awm theih nan Tlawng lui khuah mek niin, Tlawng lui fintu kawr hrang hrang 5-ah Check Dam (Gabion Type) siam zawh tawh a ni a; Lunglei khaw chhungah tui sem darhna (Pipe line Extension) siam that leh tihlen hna thawh mek a ni a; Tlabung tui pump tihchangtlun leh siam that hna thawh mek ni bawkin, 60% thawh zawh tawh a ni. Lunglei khaw chhungah tui connection la nei lote hnenah connection pek mek zel niin, he’ng connection atang hian kum khat chhungin revenue ₹ nuai 363 vel hmuh thin a ni. Jal Jeevan Mission (JJM) sum hmangin Lunglei District thingtlang khua 98-ah tui connection pek fel tawh a ni a; he’ng zinga khaw 41 chu solar power (ni zung chakna) hmang niin, a dang khaw 57 chu khawl hmang lo (gravity scheme)-a tui lak a ni. Swachh Bharat Mission-Gramin (SBM-G) hnuaiah Lunglei District-a thingtlang khua 97 chu khaw fai (ODF Plus)-a hlan kai tawh niin, kumin December ral hmain District pum ODF Plus dinhmuna hlang kai tura hma lak mek a ni bawk.

32. Power & Electricity (P&E) Department, Lunglei Power Circle huam chhungah kawlphetha hmangtu chhungkua (consumer) 66,949 an awm a. NERPSIP hnuaia 25MVA, 132/33kV Transformer leh Bay, Khawiva Sub-Station-a siam thar chu August 2023-ah hman tan a ni a; 132/33kV Sub-Station Lungsen siam mek chu 90% thawh zawh tawh a ni a; Lungsen leh Chawngte inkara 132kV line zam hna pawh zawh fel tawh niin, 33kV level-a hman mek a ni. IBBL kal tlanga India leh Bangladesh inrinaa Security Border Out Post-a electric eng pek hna thawhah Tlabung side-a Border Out Post 26 zinga BOP 14-ah thawh zawh fel a, eng pek tawh niin, thawh mek BOP 8 leh la thawh loh BOP 4 a awm a; Borapansury side-a BOP 11-ah eng pek tawh 6, zawh tawh eng la pek loh 3 leh thawh mek 2 a awm thung. NABARD Scheme kal tlangin lo neitute’n kawlphetha \angkai taka an hman theih nan Zau pasarih: (1) Tlabung Zau; (2) Borapansury Zau; (3) Baganpara Zau; (4) Phairuangkai (Melveng Zau); (5) Lamthai Zau; (6) Chawngte ‘P’ Zau; (7) Kamalanagar-IV Zau-ah te eng pek hna thawh zawh tawh a ni a. Saubhagya hnuaia chhungkaw tin eng pe kim tura ruahmannaa hma lak mekna khaw parukah hna 30% zawh tawh a ni a. Kum 2023-2024 chhungin Lunglei District chhunga revenue ₹ 30,55,08,555/- chu sawrkarah chhun luh a ni.

33. Public Works Department (PWD), Lunglei Road Division-I hnuaiah kum 2023-2024 chhungin kawng kilometre 18.67-a thui formation cutting, KM 27.39-a thui black top (flexible pavement), KM 8.46-a thui concrete pavement, RM 2,302.92-a sei protection wall leh culvert 153 siam zawh a ni a. Lunglei Road Division-II hnuaiah kawng kilometre 38-a thui formation cutting, KM 6.670-a thui black top (flexible pavement), RM 2.961-a thui concrete pavement, RM 399.5-a sei protection wall leh culvert 28 siam zawh a ni a. Tlabung Division hnuaiah kawng KM 1.07-a thui black top (flexible pavement), KM 11.08-a thui concrete pavement, RM 274.50-a sei protection wall leh culvert 52 siam zawh a ni.

34. District Sports & Youth Office, Sports & Youth Services (SYS) Department,Lunglei chuan infiamna hmanga thalaite chawi kang turin kawng hrang hrangin hma a la a. SYS Football Academy chu LDFA President’s Cup Open Football Tournament leh Independence Day Football I Division-ah te champion lai niin, Mizoram Premier League khel turin an inpet tling a. Kan lawmpui hle a ni. Nikum September thlaa 39th National Senior Kyorugi Taekwondo Championship-ah leh October-November chhunga 37th National Games khelhah Lunglei atangin Taekwondo player-te’n Gold 2, Silver 2 leh Bronze 2 an rawn hawn a, kan chhuangin kan lawmpui hle a ni. Tin, Lunglei tlangval Lallianzuala Chhangte chuan a zawna a tum hnih nan AIFF Men’s Player of the Year dawngin, a zawna a tum hnih nan bawk FPAI Indian Player of the Year award a dawng bawk a. Kan chhuangin, kan lawmpui hle a ni.

35. District Research Office, Economics & Statistics Department, Lunglei hnuaiah piang leh thi chhinchhiahtu (registration unit) 135 an awm a. January atanga July, 2024 chhungin DRO kal tlanga delayed birth certificate pek chhuah 186 leh delayed death certificate pek chhuah 16 a awm a; birth certificate re-issue 934 leh death certificate re-issue 80 a awm bawk. Survey hrang hrang - farm harvest price, quarry & mining, building material, construction of CPI leh forest product price collection te an kalpui thin a. August 2023 – June 2024 chhung khan piang leh thi chhinchhiahna atangin sawrkarah revenue ₹ 7,29,600/- an chhung lut a ni.

36. Taxation Department, Deputy Commissioner of State Tax, Lunglei Zone hnuaiah August 2023 – June 2024 chhungin Goods & Services Tax (GST)-ah ₹ 17,25,33,086/-; Profession Tax-ah ₹ 1,98,67,895/-; Mizoram Value Added Tax (MVAT)-ah ₹ 1,72,98,103/- leh Entertainment Tax-ah ₹ 40,000/-; a zavaiin chhiah ₹ 20,97,39,084/- hmuh a ni.

37. District Transport Office, Lunglei hnuaiah August 2023 – July 2024 inkar chhungin lirthei thar 2,492 ziah luh a ni a. Hemi hun chhung hian driving licence thar 4,711, renew 3,127 leh conductor licence 5 pek chhuah a ni a. Registration fee, tax, licence leh compounding atanga revenue sum hmuh zawng zawng chu ₹ 2,11,47,157/- niin, MST Town Bus leh Line Bus tlanna atangin ₹ 16,44,417/- hmuh a ni bawk.

38. Art & Culture Department, Lunglei District chuan hnam lam, rimawi leh zai te humhalh leh chawi nun nan hma lain, August 2023-ah Lungleiah ‘Cultural Meet Folk Dance Festival for Students of English Medium School’; September 2023-ah MAL Joint Headquarters nen tang dunin Lungleiah ‘Meet the Author/Elder’; January 2024-ah MCO General Headquarters nen tang dunin Vanhne-ah ‘Cultural Festival’; March 2024-ah Zobawk Group YMA tan Zobawkah ‘Cultural Meet -cum- Chapchar Kut’ te a buatsaih a. ‘Condensed Course of Training in Traditional Dances’ chu April ni 1 – May ni 10, 2024 chhung khan Lungleiah buatsaih niin, mi 16-in an zir chhuak a. July ni 19, 2024 khan ₹ nuai 919-a sak, Lunglei District Museum thar, Sazaikawna mi chu Art & Culture Minister Pu C. Lalsawivunga’n a hawng a ni.

39. Printing & Stationery Department, Lunglei chuan kum 2023-2024 chhungin stationery item hralhna a\angin ₹ 76,807/- leh thil chhutna man (printing charge) a\angin ₹ 2,34,560/-, a zavaiin ₹ 3,11,367/- a hmu a ni.

40. District Treasury Lunglei hnuaiah Drawing & Disbursing Officer (DDO) 78 awm mekin, Lunglei Treasury kal tlanga pension hlawh la pensioner 4,125 an awm mek bawk a. Bill hrang hrang chu IFMIS kal tlangin online-a kalpui tawh a ni.

41. Information & Public Relations (I&PR) Department chuan mipuiin sawrkar hma lakna leh ruahmanna te an hriat zung zung theih nana puanzar hna thawkin, chanchinbu leh arts peng hrang hrang hma sawnna atan hma a la reng bawk a. Journalist-te’n ham\hatna hrang hrang an dawn theih nan accreditation siamin, tunah hian Lunglei District-ah accredited journalist 19 an awm mek a. Kumin 2024 January atanga July inkar chhung khan DIPRO Lunglei office chuan press release 218 an tichhuak a ni.

42. Deputy Commissioner office chuan District hmasawnna atana department hrang hrang hna thawhte khai khawmin, mipui mamawh hrang hrang ngaihtuah leh pek chhuah hna a thawk thin a. Hmasawnna hna kalpui nana ram lak chungchang te, licence hrang hrang leh khua leh tuite tana certificate leh document pawimawh pek chhuah te buaipuiin, chhiatrupna leh rikrum thil a thlen changin a tul angin hma lakna a kalpui vat thin a. Tun hnaiah District Administration chuan District Health Society kal tlangin health department nen tang rualin natna inkai chhawn theih loh chi, Non-Communicable Disease (NCD) lakah Lunglei District mipuite kan lo him a, NCD chungchangah hriatna (awareness) a lo darh zau theih nan “Healthy Lunglei District Campaign” a kalpui a. He campaign hnuaiah hian kohhran thalai, public transport driver, police, sawrkar hna thawk leh zirlai naupang zingah NCD chungchang zirtirna leh screening test kalpui thin a ni a. He’ng bakah hian department, pawl, kohhran leh khawtlang hruaitute nen District hmasawn nan kawng hrang hrangin thawh hona kalpui a ni bawk.

Vawiin Independence Day hi Nasha Mukt Bharat Abhiyaan kum 4-na champha a ni a. He hma lakna hi ruihhlo awm lohna India siam tur leh, kan thalaite’n nun hrisel leh chhenfakawm zawk an neih theihna tura kan zavaia thawh hona a ni a. NMBA hian mipui vaibelchhe 11.22 hnen a thlen mai bakah, thalai nuai 3.54 chuang leh hmeichhia nuai 2.35 chuangte thlawpna dawngin, mass movement (vantlang hma lakna) tia chhal ngam a lo ni ta hial a ni. He ni ropui takah hian India ram hma hun duhawm zawk siam theitu thalaite leh hmeichhiate hi, NMBA hma laknaah inhnim phum a, a hlawhtlin nana theih tawp chhuah turin ka sawm che u a ni. Khua leh tui \ha kan nih angin, ruihhlo lakah kan inthiar fihlim tlat dawn a ni tih lantir nan NMBA website-a thutiam e-pledge hi tiam theuh turin kan inngen a. Kan thalaite leh kan thlah lo la awm zel turte’n ruihhlo chim buai loh khawvel an neih theih nan, vawiina he rama chengte hian ruihhlo laka kan ram then thianghlim a, kan ram hi ruihhlo awm lohna – Nasha Mukt Bharat-a din chhuah hi kan mawh a ni tih hriain, chumi atan chuan phei khai rual takin i thawk ho zel ang u.

A tawp berah chuan, tlawmngai pawl, kohhran, political party, thu thar theh darhtu (media) leh mipuite’n sawrkar in thlawpna leh tawiawmna te, Lunglei District leh Mizoram leh hnam tana in inpeknaah te lawm thu ka sawi a. Vawiina parade contingent te, zirlai naupang leh mipui lo kal khawm zawng zawng chungah lawm thu ka sawi nawn leh a. Chawimawina leh lawmman dawng tur zawng zawngte ka chhuangin, ka lawmpui tak zet che u a ni. In thawhpuina azarah, kum lo kal zel turah Lunglei District leh kan ram hian hmasawnna kawng duhawm tak a zawh zel ka beisei tlat a ni.

Vawiinah hian he kan ram ropui tak ropuina leh inpumkhatna vawng hima chawi nung zel tur leh, Lunglei District hmasawn nan leh mipuite hamthat nana thawk zel turin i inhlan thar leh ang u.

KA LAWM E. JAI HIND!