Chibai Bukna: Thian duh tak te, Aizawl khawpui hmasawnna leh inrelbawlna tha zawk nei tura hmalaknaa ka thawhpui te leh Aizawl mipui, Aizawl Day 2025 hmanna a rawn tel zawng zawngte, Aizawl Day 2025 Chibai ka buk a che u.
Aizawl khawpui hi 25th Feb, 1890 atang khan mei mit lova luah lum niin chhinchhiah a ni a. Chumi champha chu Aizawl Day kan tih hi a ni a. Aizawl Municipal Corporation chuan Aizawl Day lawmna hi 2023 khan kan kutah kan han la a. A hma chuan Aizawl khawpui din cham hi Aizawl Mihlun Thlahten an lo lawm thin a, AMC lamah min rawn bengvar a, chutianga hma la chho ta chu kan ni a. Mayor ka nih chhungin Aizawl Day lawmna vawi thum (3) kan lo nei thei leh Aizawl mipuiten min ngaihhlut puia hlawhtling taka kan hmang thin hi lawmawm ka ti hle a ni.
Kuminah Aizawl Day lawmna turin ruahmanna hrang hrang kan nei a. AMC in Aizawl Day kan lawm apiangin thalaite pualin infiamna lam kan telh zel a, Mayor’s Cup tiin a hming kan phuah a. 2023 khan Football inelna neih a ni a, 2024 ah Volleyball khelh niin kuminah Basketball kan khel a. Hetiang lama Sports Association ten phur takin hma min lakpui zel bawk a, an chungah pawh lawmthu ka sawi a.
Mayor’s Cup bakah hian College Quiz inelna te, Faina lama thawk tha chawimawina te, Hotel leh Restaurant fai thlan chhuah leh chawimawina te, AMC chungchang documentary tawi insiam siak te, mahni kutkawih eizawnna hmangtuten man chawi lova an thiam thil leh thilsiam an pho chhuaha an hralh chhuah theihna tur stall te kan ngaihtuah bawk a. Municipal Commissioner, AMC leh a thawhpuiten theihtawp an chhuah a, vawiinah a hlawhtlinna kan hmu hi a lawmawm ka ti.
Vawiin hun hi Aizawl mai bakah Mizoram mipui ten Aizawl Municipal Corporation (AMC) min hmelhriat thar nan te, min hriat chian leh zualna atan te, kan hnathawh leh hmalakna kan ngaihhlut leh hmachhawp te tarlanna atan te hmang ve ila a thain ka hria a. Chutiang lam hawi chu han sawi ve ka duh a ni.
AMC hian Aizawl khawpuiin awmze neia hma a sawnna tur hi a ngai pawimawh a. Chutiang atan chuan dan leh hrai, mipuite zawm tur a siamin a hmang thin a. Faina leh thianghlimna bakah kan bawlhhlawh paih, khawn leh sawngbawl dan chungchangah te, Single Use Plastic hman loh chungchangah te Central Sawrkar lamin dan leh ruahmanna an rawn siam te lo la chhawngin Aizawl khawpuia chengte zawm tur dan te a awm a. In sa tur te leh insakna atana lei laih mamawh te zawm tur dan leh kaihhruaina te a awm a, chutiang bawk chuan motor parking chungchangah te, eizawnna atana dawr siam chungchangah te, a nghet lova thil zuar (vendor) chungchangah te, Aizawl khawpui chhunga thu ziak leh fakna lam hawi thil tar chungchangah te, vawk vulh chungchangah te dan leh inkaihhruaina mumal tak kan nei a. Heng te hi mipuite tana khawsak ti harsa leh ti khirh tura duan ni lovin Aizawl khawpuiin inrelbawlna fel zawk kan lo neih a, a mi chengte pawhin hriselnaah te, khawsak honaah te, nun nuam zawk leh tha zawk kan lo neih theihna tura siam a ni a. Mipuiten dan leh inkaihhruaina tha zawm kawngah tan la zel turin kan in sawm a ni.
Ram dang leh State dangte hnathawh tha kan sawi thin a. Hmasawnna tha a thlenin kan awt ve a. Chhura chengkek lo tur ang maiin kan ban phak reng kha phak ve lo turah kan inngai thin. He rilru atang hian thang harh ila, mipuiten hmasawnna hi kan ta, nunphung leh inrelbawlna tha leh felfai hi kan ta, faina leh thianghlimna hi kan ta; chutiang zelin thil tha dangte pawh kan ta a ni tih I pawm thar ang u; chutiang chu nei tur pawhin puan ven sawi chhingin rilru thar nen hma I la ang u.
AMC hian Sawrkar term thumna (2021-2026) kan hmang mek a. He term chhung hian hmasawnna leh kan hna thawh chhuan ve tak tak te pawh kan nei a.
1. Aizawl khawpui a bawlhhlawh nitina khawnkhawm hna leh a tlingkhawm sawngbawl hna hi AMC mawhphurhna lian ber te zing ami a ni a. Hei hi PPP mode kalpuiin Local Council/mipuite nen 60:40 in a khawn khawmna senso hi kan intum tawm a ni. November 2020 atangin Aizawl khawpuiah bawlhhlawh thliarhran kalpui tan a ni a – tawihthei, tawih thei lo, plastic leh e-Waste & Hazardous ah te then hran a ni.
Tun dinhmunah Solid Waste Management Centre, Tuirial ah bawlhhlawh te hi phurh khawm thin a ni a. UD&PA department leh Aizawl Smart City Ltd. te zarah ni khata tonne 75 sawngbawl theihna Material Recovery Facility, IGC Luangmualah sak tum mek a ni a, agreement pawh siam fel a ni tawh a ni. Construction & Demolition Waste Management Center tur hi Hualngohmunah buatsaih mek a ni bawk a ni. Heng te hi zawh fel a nih hunah chuan Aizawl khawpuia bawlhhlawh te mumal zawkin kan sawngbawl thei ang a, a nghahhlelhawm hle a ni.
Tin, Bawlhhlawh khawn kawngah pawh tan lak zel a ni a. Tun dinhmunah hian garbage vehicle (MMV/LMV) 150 chuang zet hmangin nitin khawn thin a ni a. Aizawl Smart City Ltd. hian kan sawi tak MRF te min siamsak dawn bakah ni 27th Nov, 2024 khan bawlhhlawh tawih thei chi (wet waste) khawn leh phurhkhawmna tur bika siam truck te chi sawmhnih (20) min hlan bawk a, kan lawm hle a ni. AMC chuan garbage vehicle te chungchang hi uluk takin a ngaihtuah reng a, mumal taka Aizawl bawlhhlawh khawn hi a ngai pawimawh em em a. Mipuite pawhin a hmun lova bawlhhlawh paih te kan bansan zel a, a lawmawm em em a ni.
Tin, UD&PA leh Aizawl Smart City Ltd te nen thawhhona ruahmanna siam a ni a. Comprehensive Plan on Municipal Waste Management tiin vuah niin Aizawl khawpui faina turin hma lak a ni a. Nikum tawpah khan Aizawla veng tinah kan thawktute insemdarha kal kual a ni a, bawlhhlawh a hmun lova paih bansan tur te, kan bawlhhlawh paih tur te dan dik taka thliar hrang tur tein mipuite ngenna leh inzirtirna hun hman a ni a. Veng hrang hranga kal te hnena a veng mipuiten an lo sawi te pawh hmalak zui theihna tur te chhinchhiahin bawhzui tum a ni bawk a ni.
SWMC, Tuirial atang hian kan bawlhhlawh tawih thei chi te herin leitha siam chhuah a ni a. AMC Office ah leh Sanitation Office, Sikulpuikawnah te lei theih a zawrh a ni. Bag 1 ah 25 Kg a thun niin Rs. 250 man a ni a. Mahse tunah hian 50% discount a pek chhuah rih a ni a, vawiinah pawh hian a hawn duh tan AMC stall ah kg te tea pack in dah a ni.
SWMC, Tuirial hi 2nd Aug, 2023 atang khan Mizoram Sawrkar (Home Department) in Restricted Area ah min puan sak a, phalna nei lo te tan luh mai mai phal loh a ni a. Tunah hian Rs. 4.92 crore sengin Landfill Improvement hna thawh mek a ni.
Aizawla mipuite inthiarna tur Community toilet leh Public toilet te pawh Swachh Bharat Mission atangin sak a ni a. A taka hman theih vek turin ruahman chhoh zel a ni a. 2018 khan Aizawl hi Open Defecation Free (ODF) ah puan niin hei aia tha zawk ODF+ ah puan kan ni tawh bawk a, mipui ten kan nunphungah pawh khawlaia a ti bawlhhlawh zawnga inthiar mai mai kan sim chho zel a, a lawmawm hle a ni.
Aizawl khawpuia veng 19 ah bawlhhlawh te mumal zawka khawn a nih theih dan tur zir chianna turin Door-to-door collection hi enchhin mek a ni a. Hei hi kan zirchianna hun a tawp hnuah uluk taka ennawnin Aizawl pumpuiah tha zawka kan kalpui dan tur te ruahmanna siam tum a ni.
2. Central Pollution Control Board thuchhuak Mizoramin kan lo hman ve zel angin sarang hmannawn theih loh (Single Use Plastic) te hi hman khap a ni a, hetiang te zawnchhuah hna hi AMC hian a thawk thin a. Heng sarang leh plactic bottle ruak ten kan lui dung a tih hnawk zia hre tu vek kan ni a; hei hi Aizawl mipuiten kan mawhphurhnaah ngai theuh ila, kan leilung leh luidungte duattu nih I tum theuh ang u.
3. Property Tax: State Property Tax Board rawtna bawhzuiin Aizawl Municipal Corporation chuan Aizawla in ding lai te-a kan khawn thin Property Tax chu 2022-23 atangin a rate 3% ni thin chu 3.42% ah kan tisang a. Hei hian Property Tax khawn kawngah nasa takin hma min sawn tir niin kan hria a.
Heng Property Tax kan khawn te hi mipuite tana hman chhuah leh thin a ni a. Hmasawnna hna tangkai thawhna turin Ward Corporator leh Local Council te kutah te kan pe chhuak thin a ni.
Property Tax hi Local Council ten min khawnsak thin a, an khawn atanga 5% hi an kutah hlan thin a ni. Hei bakah hian https://property.amcmizoram.com ah online payment a tih theih ve tawh a ni.
4. Engineering: AMC hian Aizawl khawchhunga mipui kalna tur pedestrian footpath te, step te bakah tuizem leh tuikhur te a siam thin a. Hetiang bakah hian hmalakna lian tak taka kalpui a nei a, han tarlang ila:
- AMC Sports Complex, Bawngkawn:
- AMC Plaza, Bawngkawn.
- Eco-Park, Zonuam.
- AMC MultiComplex Tuikual South.
- AMC Park, Ailawng.
- Ch. Saprawnga Truck Terminal, Rangvamual.
- CH. Chhunga Bus Terminal, Thuampui.
- Aizawl City Bus Terminal, Zemabawk.
- Approach road to Mission Veng Bazar.
- Footpath & Extension of Road from Chanmari to Chaltlang.
- Pedestrian Overbridge, Bazar Bungkawn & Canteen Kual.
- Garbage Fencing
- Waste Trap at Tlawng tributaries
5. Vending: Nitin a tlachawpa thil zuara eizawngtute (street vendor) te hmakhua pawh AMC hian a ngai pawimawh a. Anmahni chhinchhiaha PM-Svanidhi atanga hamthatna dilpui bakah thutna tur hmun vending zone siam sak an ni a. Town Vending Committee in uluk taka a hmuna tlawh chhuakin Regular Vending Zone 42, Restricted Vending Zone 31 leh No Vending Zone 24 a siam a ni.
Street Vendor te tana hmalak kawnga thawh that avangin AMC hian PRAISE Award : Best performing Urban Local Body lawmman kan dawng ve a ni.
AMC chuan Treasury Square area bawra kawngsira thil zuar thin te thutna hmun tha zawk siam a tum a, AMC Multi Complex, Tuikual South ah thutna tur a siam sak a, Hei hi chhan eng eng emaw avangin a taka hman tangkai a la ni chiah lo a, hman tangkai thuai kan nghakhlel hle a ni.
6. Parking: AMC hian parking area hrang hrang 51 siamin Aizawl khawpui chhunga lirthei hunna tur a siam a. Parking contractor te hnenah tender system-a pe chhuakin theihtawp chhuahin kan enkawl ve mek a ni.
7. Information Technology: AMC hian Information Technology leh tunlai thiamna hmanrua te hman tangkai kan tum viau a. In sak dilna hi OBPAS tiin online system vekin 1st June, 2018 atangin kan kalpui a. Property Tax online a pekna portal kan siam a, kan hman tangkaina hi Sawrkarin min hriatpui a, Mizoram State Government Online Excellence Award 2024 Category-IV: Special Recognition min hlan a ni.
Tunah hian AMC chuan Dawr license diltute tan Online portal tangkai tak tur a duang mek a, a taka hman theih a ni thuai dawn a ni.
8. AMC chuan 19th February, 2024 atang khan Aizawl khawpui chhunga Vawk vulh khuahkhirhna a kalpui a. Chenna in hnaihah te vulh theihna chin siamin midangte tana rimchhia leh hnawk sak tur te, vawk zun leh ek-in lei a chiah hnip avanga leimin thleng thin te a ziaawm chhoh zel beisei a ni. Heng bakah hian Ui leh zawhte vulh chungchangah inkhuahkhirhna (Regulation) siam chhoh tum a ni bawk.
9. Aizawlah hian 29th October, 2021 atang khan lei laih inkhuahkhirhna (Site Development & Slope Modification Regulation) hman a ni a. Fur laiin lei laih khap thin niin he Regulation kan hman hnuah leimin chu awm tho mahse tam zawka a min tur hi kan veng ve in a sawt ve viau niin kan hria a ni.
10. Tun hnaiah Local Council pathum (Zemabawk West, Bawngkawn West leh Tlangnuam West) siam remtih niin heng zingah hian Bawngkawn West leh Tlangnuam West te chu a takin an function thei nghal a. Ni 12th February, 2025 khan Local Council inthlan a ni a. (Lawipu ah ni 13th February, 2025) ah inthlan a ni a. Local Council thlan thar te ka lawmpui a. Aizawl khawpui hi Municipal Sawrkar enkawl ni mahse kan inrelbawlnaah veng hrang hrang kan awm a. Veng tinah grass root levela thawktu chu Local Council te in ni a; tha taka thawk hoa, inpawh tlang taka indawr thin tur kan ni a, Lawmpuina leh Duhsakna ka hlan rual che u in Thawhpuiah ka sawm che u a ni.
Le, Aizawl Day 2025 lawmna Lammuala kan programme chu kan lo hawng ta a. Mi tam thei ang berin rawn chhim ula, nuam takin rawn hmang ula. Zai te ngaithlain dawr te rawn fang ula, eitur te rawn temin in rilru rawn ti thawveng ula. Naupang exam zo hlim te pawh hun tha leh nuam tak rawn hmang theuh turin ka sawm nghal a che u.
Ka lawm e.