Mizoram Legislative Assembly 9-na thutkhawm tum linaah hian House Member zahawm tak tak te ka lo lawm che u a. Budget Session a thu ka sawi thei hi ka lawm a, he hun pawimawh takah hian duhsakna sang ber ka hlan vek a che u.
Legislative Assembly Annual Budget Session hian pawimawhna thuk tak a nei a. A chhan chu Annual Budget hi sawrkar pawisa lut leh chhuak ziah lanna satliah mai a ni lo a, mipuite hmakhua atana sawrkar hmathlir leh ruahmanna te tarlanna anih vang a ni. Chuvangin, he session chhunga kan thil sawiho leh ngaihtuahho te hian Mizoram mipuite tan hmasawnna leh hlawhtlinna a thlen ngei ka beisei a ni.
Mizoram Legislative Assembly hian rorelna in kalphung leh zahawmna vawn kawngah sulhnu duhawm tak a lo nei tawh thin a. He kan sulhnu chhuanawm tak hi vawnghim a kalpui zel turin member zahawm tak te chungah hian rinna ka nghat a ni.
Tunah chuan Mizoram sawrkar hnuaia Department hrang hrang te hmalakna ka lo tarlang dawn a ni:
Handholding Scheme
Mizoram sawrkar flagship programme “Mizoram Bana Kaih (Handholding) Scheme” chu September ni 19, 2024 khan tlangzarh a ni a. Bana Kaih kaltlang hian Mizoram chhunga kuthnathawktute leh mahni kutkawiha eizawng te chu intodelhna tlak eizawnna ngelnghet an neih theih nan leh hmasawnna hmasawnna rualkhai siam nan ruahmanna hrang hrang a chhawmdawl tum an ni a. He scheme-in a tum bulpui ber chu Viksit Bharat 2047 leh United Nations Sustainable Development Goals (SDGs) hlawhtlinna kawnga tha thawh ve hi a ni.
Handholding Policy inkaihhruainain a tarlan danin he scheme hnuaia hmalakna kalpui dan tur hi hlawm (components) pangaah then a ni a. Chung zinga pakhat chu “Handholding to Progress Partners” hi niin, sawrkar thawhpui bank leh financial institutions te chuan “Progress Partners” te hnenah loan an pe chhuak ang a, sawrkar chu heng mi te tan hian ‘Credit Guarantee Schemes’ awm sa te hmangin Guarantor ah a tang ang. He mi atan hian Mizoram sawrkar chuan Bank pathum - State Bank of India (SBI), Mizoram Rural Bank (MRB), and Mizoram Cooperative Apex Bank Ltd (MCAB) te chu inremna thuthlung a ziah pui tawh a ni.
Handholding Policy hnuaiah hian Chief Minister's Special Category Scheme siam a ni bawk a. He scheme hnuaiah hian tanpuina cheng nuai khat chin pek chhuah a ni dawn a. Sum puk thei dinhmun a ding lo, amaherawhchu tanpuina tlemte hmanga eizawnna kawng tha tak nei thei te tan ruahman a ni.
He hmalakna hnuaiah hian Mizoram sawrkar chuan Minimum Support Price (MSP) thlai chi li – Sawhthing, Hmunphiah, Aieng leh Mizo Hmarcha te tan a ruahman a. Kuthnathawktu ten sawrkar rate bituk anga hralhna an hmuh loh chuan, sawrkar rate bituk a phak lohna hi sawrkar chuan a hnawhkhah sak dawn a ni.
Home (Police)
Ram hmasawnna atan remna leh muanna vawnhim hi thil pawimawh tak a ni a. Mizoram Police ten rim taka khua leh tui te venhim hna an thawh azarah kum 2024 chhung khan Mizoram chhungah dan leh thupek kenkawh kawngah harsatna lian tham thleng a awm lo a tih theih a. Mizoram Police te hian State dang te nen a kan ramriah harsatna a thlen loh nan ngawrh takin hna an thawk reng a. Tin, ramdang te nena kan ramri te hmelma laka venghim turin Assam Rifles leh Border Security Force te nen tanghoin, venhimna hna khauh takin an kalpui thin a ni.
Home Department hian Police hmunhma leh hmanrua bakah Police awmna hmun thuam that hna nasa takin an thawk a ni.
Mipui te hnena Fire “No Objection Certificate” awlsam leh rang zawka pek chhuah anih theih nan Online Portal (fs.online.mizoram.gov.in) chu January ni 9, 2025 khan tlangzarh a ni.
Prisons Department hnuaia indaihlohna te zir chiang turin Home Department Secretary kaihhruaina hnuaiah September ni 30, 2024 khan Study Team din a ni a. Study Team-te hian Prisons inrelbawlna kawnga hmasawnna thlen tura rawtna an neih te chu sawrkarah an thlen dawn a ni.
SASCI hnuaiah Central Jail leh District Jail 7 te chu sak that an ni dawn a. Hna hi tan thuai tum a ni.
Mizoram Home Guard Volunteers te Rifle Allowances chu Rs. 100 a tihpun a ni tawh dawn.
India rama hmahruaitu ni turin Mizoram Forensic Science Laboratory (FSL) te chuan expert report tichiang turin Digital Signature an hmang vek tawh a; India rama lehkha hmang lova case chinfel thinna FSL hmasa ber a ni.
Khawtlang ralmuanna leh mipuite himna kawnga hmalakna kal zelah Mizoram FSL chuan ND&PS Act leh BNSS 187 in a phut angin, case chinfel loh (pending) an nei lo a. Eng case pawh ni 30 chhung ngeia chingfel turin huntiam nghet tak an vawng a ni.
Mizoram FSL website https://forensic.mizoram.gov.in/ ah hian Forensic Lab-a case enfiah mek te thlen chin chu rang takin dah chhuah thin a ni a. Hei hi Case chhuitu Officer ten a bik taka anmahni tan theuha duan “password” hmangin engtik lai pawhin an en thei a. India rama Forensic Lab Website zingah hetiang tih theihna awmchhun a ni.
Agriculture & Farmer’s Welfare
Ka sawrkar chuan tharchhuah hlawk zawk siam tura thlai chin dan kalphung tha leh ngelnghet zawk siam turin hma a la a, Agriculture tihhmasawn hi ngaihpawimawh ber ah a nei mek zel a ni. Champhai, Mamit, Serchhip, Kolasib, Khawzawl leh Saitual district-a kuthnathawk chhungkua 55,000 te sum lakluh tipung turin sik leh sa inthlak dawl zo ruahmanna (climate resilience agriculture system) chu Fostering Climate Resilient Upland Farming System (FOCUS) Project hnuaiah a kalpui a ni.
National Mission on Edible Oils-Oil Palm (NMEO-Oil Palm) hnuaiah kum 2024-25 chhung hian hectare 2500 a zauah Oil Palm chin tum a ni a, he hmalakna kaltlang hian Kolasib, Mamit, Lunglei, Lawngtlai leh Serchhip District-ah te hectare 1734 a zauah Oil Palm chin a ni tawh a ni. Sawrkar kum kal lai mekah hian Mizoram chhunga Oil Palm chingtu ten Oil Palm MT 5509 leh Crude Oil Palm MT 703 te Partner Company-te hnenah an hralh tawh a. Kum 2025-26 atang hian Oil Palm chi tha tiak chu West Serzawl, Mamit hmuna Oil Palm Seed Garden atangin tharchhuah theih beisei a ni bawk.
Ka sawrkar chuan Mission Organic Value Chain Development for North Eastern Region (MOVCD-NER) Phase-IV hnuaiah August ni 21, 2024 khan Service Provider 4 te nen inremna thuthlung a ziak a ni.
Planning & Programme Implementation
State hmasawnna atana ruahmanna tha leh innghahna tlak zamchhuak a, hnathawh te vil zui turin State Institute for Transformation (SIT) chu nikum September thla khan din a ni a. Lehkha zir leh research-a tlakchhamna awm thei te chu siamtha a, multi-disciplinary resource centre anga lo thang lian in, thuthlukna dik siam dan tur leh technical thurawn (advice) pe turin state sawrkar Think Tank angin a thawk dawn a ni.
MIS software-sawrkar schemes leh projects endik tur a ruahman Mizoram Plan Analytics (MPLAN) Dashboard chu Ocotober ni 28, 2024 khan tlangzarh a ni.
Mahni kutkawih a sumndawnna leh thildanga eizawnna bultan tur te’n an hlawhtlina theihna tura an mamawh sumfai pek theih nan ‘Mizoram Bana Kaih Venture Capital Fund’ chu bultan thuai tum a ni.
Urban Development & Poverty Alleviation
Swachh Bharat Mission (Urban) 2.0 in a tum, khawpui chhung “Garbage Free” a siam tum chu Mizoram-ah Vantlang mipui ten an hmang tangkai hle a, mimal ek in 16,917 leh vantlang ek in 1037 chu sak a ni tawh.
Saitual, Siaha, Lawngtlai leh Lunglei district-ah te Solid Waste Management Centre sak tan niin, urban town panga (5) ah Solid Waste Management Centre sa turin tender chhuah mek a ni.
State chhung a khawpui 28 te chu Open Defecation Free a puan an ni a. Chutih laiin, Bairabi, Aizawl, Kolasib, Saitual, Lunglei, Lawngtlai, Siaha leh Thenzawl (khaw 8) te chu ODF+ a puan an ni bawk.
Social Mobilization& Institutional Development (SM&ID) kaihruiana hnuaiah 2024-2025 chhung khan Self Help Groups 31 din an ni a. Kumin chhung khan SHG ding tir pali (4), thla tum aia la upa lo te hnenah Revolving Fund Rs. 10,000/- theuh an hmalakna puih nan pekchhuah a ni.
Self-Employment Programme (SEP) hnuaiah, mimal leh pawl 29 chu sumdawnna bultanna tur tanpuina pek an nih bakah SHG panga (5) in Bank Linkage kal tlangin loan an dawng bawk a. Tun sawrkar kum ral hma ngei hian hamthatna dawngtu an pun beisei a ni.
DAY-NULM in a thiltum te zing a pawimawh tak chu chuan mi chanhai te leh damlo leh an awmpuitu tur te tan awmna hmun him zawk pek a ni a. Zemabawk a Shelter Unit Vertical Extention, Zemabawk Shelter (Aizawl) chu sak zawh a ni a, Champhai a Senior Citizen Shelter te pawh sak zawh an ni. Women Shelter Lunglei ami leh Patient Attendants’ Shelters Aizawl, Hnanhthial leh Lawngtlai ami te chu zawh lam hnaih an ni bawk.
Tunah hian Central & State scheme hrang hrang hnuaiah hmasawnna hna thawh eng emaw zat kalpui mek a ni.
Information & Public Relations
Tun hnaiah khan Mizoram Journalists’ Pension Scheme, 2023 chu kalpui tan niin, hamthatna dawngtu beneficiary 8 an awm tawh a. He scheme hi journalist kum 60+ India khua leh tui nihna chelh, kum 30 aia tam journalist hna lo thawk tawh te’n journalist pension an hmuh theihna tana duan a ni a. He scheme hnuaiah hian pensioner te chuan thla khatah Rs. 8500/- an dawng dawn a ni.
School Education
Zirtirtu indaih lohna siamthat nan, Primary School zirtirtu 648, Middle School zirtirtu 371 leh High School zirtirtu 350 te chu casual teacher ni turin he department hian a ruai a. He appointment hian zirtirtu indaih lohna chinfel a beisei a ni.
Non-teaching staff te pawh indaihlohna a nasa tih hriat niin School Education Department chu Group D staff 36 la tur in a inbuatsaih mek a ni.
Kan education system-ah zirlai tin huapzo ziritrna pekchhuah a nih theih nan “special needs” zirlaite tan Special Educator post 193 siam a ni.
Sawrkar chuan zirlai dinhmun that zawk nan level zawng zawngah zirna quality tha tak pek a tum tlat a. Chumi atan chuan sawrkar chuan department tihchangtlunna tur project hrang hrang a ruahman a ni.
Jaadui Pitara – NCERT siam foundational stage atana zirtirna hmanrua 51 awmna chu enfiah niin, Mizo hnamzia leh Mizo naupangte thil tawn nena inmil zawk turin siam danglam a ni. A box hming pawh “ThiamnaThul” tia thlak niin, December 2024 khan tlangzarh a ni.
‘Mizo Standard Braille Contraction & Standardized Indian Sign Language Video’ siam niin SCERT official Youtube channel a dah a ni.
Transport
December 2024 thleng khan Transport Department test paltlanga Driving License pekchhuah zat chu 21,638 niin, lirthei 12,216 register a ni bawk.
Lirthei hrang hrang fitness enfiahna hmun tur Inspection & Certification Centre Hlimen, Aizawl-a sak mek chu tun financial year a zawh hman tum a ni a. He hmalakna avang hian kawngpui a lo him zual zawk bakah boruak a thianhlim phah beisei a ni.
Inland Water Transport (River Khawthlangpui upto the confluence of River Tuichawng covering 23 kms) atana Detailed Project Report siam chu Sawrkar laipuia Ministry Ports, Shipping and Waterways, Govt. of India chuan lo pawm in, implementing agency a ruat IWAI chuan tender kaltlanga contractor thlan hna a kalpui mek a ni.
State chhungah electric lirthei registration chak leh awlsam zawka kalpui thih nan Mizoram Electric Vehicle Policy, 2024 chu September ni 10, 2024 khan notify a ni a. Hei hi boruak bawlhhlawh tihtlem nan a hmalakna pakhat a ni.
Tourism
PM Ekta Mall chu Chawnpui, Aizawl-ah sak a ni dawn a. He hmun hi state chhung ngeia thilsiam chhuahte chawisang a, ei leh bara intodelhna (Atmanirbhar Bharat) atan leh India hnam nunphung hrang hrang chawilar a, ram leh hnam inpumkhatna tihchakna atana ruahman a ni.
Khaw hrang hranga tourism lama ram mipui huamkim zawng leh nakin daih zel tur ngaihtuaha hmalakna ngelnghet nei te tan July ni 29, 2024 khan Mizoram Best Tourism Village Competition buatsaih a ni a. Khawzawl district-a Biate khua chuan Best Tourism Village lawmman a la a ni.
Mizoram Hnahsin Kut hmasa ber chu Champhai Nature Conservancy Society te nena tangkawpin Champhaiah October ni 3-18, 2024 khan hlawhtling takin buatsaih a ni a, hemi hmalakna atan hian NEC hnen atangin Rs. 10 lakh hmuh a ni.
Kum 2023-24 chhunga Mizorama khualzin lo kal zawng zawng chu 2,15,230 (India ram chhung atangin mi 2,19,114 leh India ram pawn atangin mi 3,884) an ni.
Sports and Youth Services
Mizoram Bana Kaih Scheme 2024 hnuaiah Empowering Mizoram Sports (EMS) Program chu January ni 14, 2025 khan tlangzarh a ni a, Public-Private Partnership hmanga sports hrang hrang zirna leh inzirtirna lama hma sawn theih nana duan niin hemi atan hian Rs 2.5 crore bituk a ni. Olympic a tel thei tur inkhel mite thlan a, kaihhruai a hrual that hi a thil tum ber chu a ni a, kum 8 atanga kum 15 inkar en bik an ni ang. He hmalakna hi India-in Olympic 2036 thlen a beisei avang a ni.
Mizoram Sports Enclave 2024 chu June ni 13-14, 2024 khan huaihawt a ni a, Vision 2036 hnuaia hmalakna niin Mizo inkhel mi te Olympic 2036 a an tel theih nana hmalakna a ni.
Mizoram Sports Incentive Cash Award 2023-24 chu October ni 9, 2024 khan sports hrang hrang 15 huamin inkhel mi 418 hnenah sem a ni a, a vaiin Rs. 110.64 lakhs sem chhuah a ni. He scheme hi siam that mek niin sports tam zawk huama Olympic a sports tel lo pawh huam turin ngaihtuah mek a ni a, Team Coach te pawisa dawn zat tur tih tam tum a ni bawk.
District hrang hrangah hmasawnna ruhrel hna 12, heng futsal ground, basketball court, volleyball court, community service centre sak hna kalpui te chu hlawhtling taka zawhfel a ni a. Financial Year lo awm turah hian Project dang 56 zawh tum a ni bawk.
Social Welfare and Tribal Affairs
Atal Vayo Abhyuday Yojana (AVYAY) hnuaiah Department of Health & Family Welfare nen inremna thuthlung ziah niin, Mobile Medical Care Unit pali (4) leh Physiotherapy Clinic pali (4) siamna tur sum sanction tawh a ni.
State Action Plan hnuaia upa zawk te enkawl thiam bik zirtirna pekna tur ‘Creation of Pool of Trained Geriatric Caregivers’ kalpui turin RIPANS chu training partner atana thlan an ni a. Batch pahnih (2) in training an zo tawh a, an vaiin mi 66 an ni.
Eklavya Model Residential School (EMRS), Mizoram chuan May 2024 khan class 6 leh 7 naupang tan sikul thar panga (5) a hawng a, Zawlnuam, Niawhtlang, Tlungvel, Bilkhawthlir leh Tlangnuamah te an hawng a ni. Tun chinah hian Mizoram pumah EMRS sikul 11 an ding tawh a ni.
Jordan Centre, Sethawna ruihhlo ngawlveite enkawlna hna thawk duh te tana Expression of Interest (EOI) thehlut turin sawmna tihchhuah a ni tawh.
RUANGPHURH - September 2024 khan kalpui tan a ni a, he hmalakna atan hian State Annual Budget 2024-25 -ah khan Rs. 500 lakh dahhran a ni. A tirah kilometre khat zelah Rs. 35 bituk a ni a, a hnuah Rs 40-ah san a ni a, December ni 23, 2024 khan rate thar hi hman tan a ni.
Ruangphurh hnuaiah hian mi 238 in tanpuina an dawng tawh a, an bank account-ah thun mai thin a ni. A vaiin Rs. 23,33,314 pek chhuah a ni tawh.
Women and Child Development
One Stop Centre (OSC) district 8-ah a ding tawh a, district thar pathum atan pakhat theuh leh Aizawl South leh Vairengte tan, a vaiin panga (5) din belh tum a ni.
Sawrkar hian Shakti Sadan 12 a enkawl mek a, hleihlenna leh hnuaichhiahna tawh hmeichhia enkawlna hmun niin, human trafficking laka venhimna a ni bawk.
Sericulture
2024-25 chhung khan sawrkar chuan Eri Silk plant china tur ram acre 1500 chuang a zau siam belh a, maimaw puan (silk) metric tonne 85.79 a thar chhuak a ni. Chhungkua 5331-in (sangnga zathum sawmthum pakhat) maimaw puan chin leh a hnamhnawih lamah an thawk mek a, an pung zel bawk a ni.
Rural Development
Mizoram pumah chhungkaw 2,18,964 hnenah Job Card pek a ni tawh a, 2024-26 chhung hian Job Card nei zawng zawng hnenah ni 90 chhung inhlawhna pek an ni. Financial kum tawp hmain ni 100 inhlawhna pek tum an ni bawk.
Sawrkar chu Pradhan Mantri Awas Yojna (Grameen) lamah theihtawpin hma a la a, chenna in 29,966 sak mek niin in 24,545 sak zawh tawh a ni. Central Cabinet khan PMAY-G 2.0 chu September ni 17, 2024 khan a hawng a, 2024-25 atanga 2028-29 chhung hman a ni ang. Khaw tin atan Surveyor ruat a ni a, thawktu hnenah training pek a ni tawh bawk. March 2025 ral hma in hamthatna dawng turte thlan an ni ang.
Public Works
Sawrkar hian kawngpui siam leh lei dawh te, sorkar pisa leh khawtlang building hrang hrang sak te leh hmalakna hrang hrang dang tha takin a kalpui a. Mizoram PWD chuan Ministry hrang hrang hnuaia scheme leh project te a thawk thin.
Ministry of DoNER hnuaiah project 29 (road project 6 leh building project 23) kalpui mek niin, 21.98% zawh tawh a ni. Kawng siam hna hi km 16.89 (16.62%) a thui zawh tawh a ni a, building sak mek hi 25.34% zawh tawh a ni. FY 2024-25 chhungin project 4 zawh tawh a ni.
Ministry of Road Transport & Highways hnuaiah project 18 (kawngpui siam project 16 leh lei dawh hna 2) a kal mek a, 20.39% zawh tawh a ni. Kawngpui siam hi km 184.33 (33.93%) zawh a ni a, lei dawh hna hi 6.85% zawh a ni bawk. FY 2024-25 chhung hian project 3 a kal mek a ni.
Ministry of Finance hnuaiah hian project 133 (kawngpui siam project 80, building sak project 51 leh lei dawh project 2) a kal mek a, 61.88% zawh tawh a ni. Kawngpui siam hi km 369.40 (80.59%) a zo tawh a, building sak hi 45.44 % zo tawhin lei dawh hna hi 59.62% a zo tawh a ni. FY 2024-25 chhung hian project 66 (kawngpui siam project 45 leh building sak project 21) zawh a ni.
NABARD hnuaiah hian project kalpui mek 46 (kawngpui siam project 23, building sak project 13 leh lei dawh project 10) a awm a, 30.94 % zawh a ni tawh. Kawngpui siam hna 38.94 kms (14.42%) zawh tawh niin building sak hna 42.00% zawh a ni tawh bawk a, Lei dawh hna 36.41% zawh a ni tawh bawk. Tun Financial Year 2024-2025 chhung hian project pahnih (2) zawh fel a ni tawh.
PMGSY hnuaiah kawngpui siam project kal lai mek 42 a awm a, 146.80 kms (19.91%) zawh a ni tawh. Tun Financial Year 2024-2025 chhung hian project sawmhnih panga (25) chu zawh fel a ni tawh.
Ministry of Tribal Affairs hnuaiah building project pahnih (2) kalpui mek a ni a, hna thawh tura 45.00% chu zawh a ni tawh a ni.
Ministry of Health & Family Welfare hnuaiah building project 2 kalpui mek a ni a hna thawh tura 45.00% chu zawh a ni tawh a ni.
State sorkar hnuaiah hna kalpui mek 186 awmin (kawngpui siam project 133, retaining wall siam hna 28, culvert siam hna 10, lined side drain hna 9 leh lei dawh project 6) 91.35% zawh a ni tawh. A vaiin project 130 (kawngpui project 86, retaining wall hna 25, culvert 10 leh line side drain 9) chu zawh a ni.
Public Health Engineering
Tun thleng hian state puma thingtlang chhungkaw 1,33,060 te chu Jal Jeevan Mission (JJM) hnuaiah tui connection, Functional House Tap Connection (FHTC) pek an ni tawh a. Thingtlanga sikul 2371 leh Anganwadi 1556 te chu tui connection pek an ni tawh bawk a ni.
Swachh Bharat Mission (Gramin) hnuaiah Individual Household Latrine (IHHL) – BPL/APL 2858, Community Sanitary Complex (CSC) 38, Solid Waste Management (SWM) unit 3110, Plastic Waste Management Centre unit 2 leh Liquid Waste Management (LWM) unit 2704 te chu sak an ni tawh bawk a ni.
10MW Thenzawl Solar Plant leh 10MWp Grid Connected Solar Park Vankal chu March 2025 atang bun a ni dawn a. 5MW Sumsuih Solar Plant leh 5 MWp Grid Connected Solar Plant Sumsuih te chu kum 3 chhunga siam zawh fel tura rua hman a ni bawk.
Aizawl khawpui kawlphetha indaih loh chhawk thei tura ngaih 2x10MVA, 33/ 1lkV Sub-Station Chite Aizawla sak mek chu March 2025 a peih fel tura ruahman a ni.
132kV line Bairabi atanga W. Phaileng via Mamit: 132kV tower line 74Km chu siam zawh a ni tawh a, amaherawhchu hruipui in a paltlang ramngaw lamah tihfel tur a la awm avangin kawlphetha kal tir a la ni lo a. Hemi atana EF&CC Department-a Net Present Value (NPV) pek ngai te chu chinfel a nih hnu ah rei lo te a he 132kV line hi hman theih thuai beisei a ni.
Mamit a 2X6.3MVA, 132/33kV Sub-Station nena Associated 33kV Tower line Zawlnuam via Zamuang chu zawh fel a ni tawh a, 33kV line Mamit atanga Zawlnuam via Zamuang te chu hman tan a ni tawh bawk.
Revamped Distribution Sector Scheme (RDSS) hnuaiah Aizawl khawpui chhungah Loss Reduction hna thawh a ni a, hemi hnuaiah hian Bare L.T. leh 1lkV conductor thlak hna leh L.T. leh 1 lkV thar siam hna thawh a ni. State chhunga consumer-te tan prepaid metering project kalpui a ni a, Turnkey Contractor hnenah hna hi pek a ni.
Labour, Employment, Skill Development & Entrepreneurship
Thalai ten eizawnna ngelnghet an neih theihna tura kut themthiamna hrang hrang (skill development) programme te chu sorkarin a ngaih pawimawh ber zinga ami a ni a, tun thlengin hlawhtlinna tam tak hmuh a ni. Industrial Training Institute (ITI) enrolment a pung chho zel a. Tun hnaiah Govt. ITI hian Tata Motor India Limited (TMIL), Hyundai Motor India Limited (HMIL) leh Toyota Motors te nen thawk dunin, ITI tihchangtlunna atan technology thar a training pek bakah zirchhuakte tana hnathawhna tur buaipui, placement activites te a kalpui a ni. Trade thar - solar technician te, driver-cum-mechanics te chu industry lama mamawhna a san chhoh avangin zirna telh belh a ni a. Heng bakah hian Drone Technology leh Artificial Intelligence (AI) course te pawh hawn belh tum mek a ni.
Mizoram Building & Other Construction Workers Welfare Board (MBOCWWB) chuan welfare scheme hrang hrangte chu a hamthatna dawngtu te hnenah a pe a:
a) Nau nei te tana hamthatna Rs. 5000/- chu Rs. 10,000/- ah tihpun a ni.
b) Rualbanlo te tana hamthatna Rs. 50,000/- chu Rs. 1,00,000/- a tihpun a ni tawh.
c) Innei te tana hamthatna Rs. 5000/- chu Rs. 10,000/- a tihpun a ni.
d) Beneficiary fate zingah State Board exam, i.e MBSE, CBSE etc. a Distinction hmu pha te dawn tur hamthatna Rs. 20,000/- thleng ruahmanna siam a ni.
MBOCWWB chuan pilot scheme viz. ‘Zirna Run Chawikan (Elavating Schools), 2025’ siamin, hemi hnuaiah hian Aizawl-a sawrkar zirna in pali (4) chu zirna in dangte entawn tlak tura kawng hrang hranga hmasawnna siam tura “model school” a ruat a ni.
Mizoram Youth Commission chu agency leh institution changtlung tak te nen inthlunzawmin, skill development programmes hrang hrang (hard leh soft skills) te chu thangthar hna la nei lo leh mahnia eizawnna dap chawpte tan a ruahman a ni. Competitive examination tana coaching class a pek mai bakah, MYC chuan Bharat Hotels Ltd., Satyavedu Reserve Infracity Pvt. Ltd., (Sri City) and Honda India Foundation te nen inremna thuthlung (MoU) an ziak a. Heihi Mizoram a thalai ten training tha leh hlawk thlak tak an dawn theihna tur a ni. He hmalakna avang hian tun hnaiah thalai 50 chuang chu Mizoram chhung leh pawnah hna nghet an hmu tawh a ni.
Horticulture
Sawhthing, Aieng leh Mizo hmarchate te chu Department hnuaia ‘notified crops’ an nih avangin thlurbing niin, Sawhthing 14.87 lakh qtls, Aieng 78874.80 qtls leh Mizo hmarchate 44737.64 qtls thar chhuah beisei a ni.
State hrang hrang a sawhthing hrik leh natna hrang hrang laka invenna atan Horticulture department chuan Operation Ginger 2024 a kalpui a, a hlawhtlinna rate chu 70.45% a ni tih a tarlang. He hmalakna hian khua 423 huamin, loneitu 6366 hnenah training pek a ni bawk.
Land Resources, Soil & Water Conservation
Hmunphiah dahkhawmna hmun – Warehouse cum collection centre paruk (6), kudam, site office leh tihrona hmunpui awm telna chu Saipum, Vairengte, Marpara South, Tipperaghat, Pukzing leh Marpara ah te sak zawh a ni a. Heng warehouse te hi hmunphiah ro dahthat nan sorkar kaltlanga lei duh (empanelled buyers) te tan dah that nan an hmang dawn a ni.
Tunah hian Micro-watershed 20 huam chhunga productivity tihpunna tura Soil & Water Conservation hna thawh mek chu Aizawl, Mamit, Serchhip, Saitual, Hnahthial, Champhai leh Lunglei district-ah te kalpui mek a ni.
Information & Communication Technology
Information technology hian rorelna langtlang, chhanna tha, tangkai leh mawhphurna la ngam sorkar siam thei turin a sulsutu a ni a. Mipuiten agriculture lama thu thar ber ber thlai thar chhuah atanga a hralhna tur thlenga an hriat theihna turin Village Knowledge Centre 15 din a ni. Inner line Permit Phase-II online a kalpui chu tlangzarh a ni tawh a, November ni 1, 2024 khan hman tan a ni tawh bawk.
ICT Department chuan online-a ILP man pek theihna software duangin, hei hi tun dinhmuna ILP payment system hman lai awm chhun a ni a. ICT Department chuan Mizoram Sawrkar hnuaia online service hrang hrangte hmun khat aṭanga hman theihna tur single window portal pawh a duang mek a. Mizoram State Data Center IT Infrastructure pawh tihchangtlun chhoh va, Cloud Environment hman thuai tum a ni bawk.
Irrigation & Water Resources
Thlai chawmna tui lak siam hna (irrigation project) thar tam tak vangin kan State-a tui kawng a pun chhoh mek laiin, ruahtui ringa buh leh thlai chinna hmun tam tak a la awm a. Ruahtui tlak dan mumal lo avangin buh leh bal, thei leh thlai thar chhuah hlawk zawk a awm theih nan thlai chinna hmunah tui lak ṭha neih a ṭul hle a. Tunah hian tui lak siam hna tenau (minor irrigation) project kal mek 17 awmin, project thar dang 35 chu rei lo teah ṭan theih thuai beisei a ni bawk.
Ram hectare 16-a zau chawm thei tur Groundwater Irrigation Project 4, lo neitu mi 119 te'n an chhawr theih tur pawh rei lo teah thawh ṭan tum a ni a. Command Area Development and Watershed Management (CADWM) project 36 chu nikum khan thawh zawh niin, tun sawrkar kum tawp hma hian CADWM project dang 33 chu thawh zawh hman beisei a ni bawk a. Tuiphai, Tuipui leh Chite luia leitha luang riral tur venna, Anti-erosion Scheme hna pawh ṭan thuai tum a ni bawk.
Higher & Technical Education
National Education Policy (NEP) 2020 rawtna zul zuiin, Higher & Technical Education Department chuan Mizoramah State Sawrkar hnuaia University din a nih theih nan theih tawp chhuahin hma a la mek a. Mizoram State University dinna tur ruahmanna, ‘The Mizoram State University Bill, 2025’ pawh tun Mizoram Legislative Assembly Session-ah hian pharh turin dah a ni.
Mizoram pumah zirna in sang (higher education institution)-ah zirna ṭha leh huapzo a awm theih nana State sawrkar hmathlir tihhlawhtlin nan, PM-USHA (Pradhan Mantri Uchchatar Shiksha Abhiyan) kal tlangin ‘Grants to Strengthen Colleges’ hnuaiah Mizorama sawrkar college pali tan leh ‘Gender Inclusion & Equity Initiative’ hnuaiah Aizawl, Lunglei leh Mamit District tan hma lakna tur sum pekna tur (funding approval) pawh hmuh fel tawh a ni.
Excise & Narcotics
Member zahawm takte'n kan hriat tlan ṭheuh angin, tun dinhmunah kan rama ruihhlo tawlh luh leh hman sualna a nasain, sawrkar tan pawh a veiawm tak zet a. Ruihhlo khuahkhirh leh tirem tur hian Excise & Narcotics Department chuan theih tawp a chhuah a. Chumi zarah chuan, tun sawrkar kum kal mekah hian ruihhlo zuar mi 600 man niin, NDPS Act 1985 hnuaiah thubuai 441 ziah luh a ni a, damdawi ruihhlo chi hrang hrang kg 429.116-a rit man a ni bawk.
Hei bakah hian, Mizoram Liquor (Prohibition) Act, 2019 bawhchhia mi 4,364 man niin, thubuai 4,862 ziah luh a ni a. Ruihhlo kaihhnawih thubuaiah ram dang mi (foreigner) 37 man an ni bawk.
Ruihhlo dona kawnga hma lakna thuam chak nan, nikum December thla khan district pathum - Khawzawl, Hnahthial leh Saitualah Excise & Narcotics station hawn thar a ni bawk.
Printing & Stationery
Tun kum kal mek (January 2025 thleng)-ah thil chhut man (printing work) aṭangin Rs 1,32,03,050/- hmuh niin, stationery item hralhna aṭangin Rs 83,92,834/- hmuh a ni tawh bawk.
Land Revenue & Settlement
‘Zoramchhiah’ leh chhiah dang pawh Aizawl Municipal Area leh Lunglei Municipal Area chhungah chuan online-a pek theiha kalpui tawh a ni a. Online-a lei man chhiah pek theihna hi sawrkar kum tharah chuan district dang zawng zawngah pawh hman theih vek tum a ni.
Revenue inrelbawlna felfai tak a awm theih nan leh chak zawka mipui harsatna sut kian a nih theih nan Aizawl District Settlement Officer office chu SO ṭhut office hrang pahnih - Aizawl South leh Aizawl North-ah te ṭhen a ni.
Land Revenue & Settlement Department chuan North Eastern Council project kal tlangin Mizoram chhunga ram chhinchhiahna felfai leh rin tlak a awm theih nan, “Development of Comprehensive and Integrated GIS based system for Maintenance and Management of Land Records in Mizoram” chu kalpuiin, he project hnuaiah hian internet kal tlanga ram chhinchhiahna, Land Records Management System Software, GIS Software, "e-ram" tih chu duan a ni a. November ni 5, 2024 khan hlawhtling takin hman ṭan a ni.
Commerce & Industries
Hmun li-ah factory building sak mek a ni a - IGC, Luangmual (30 units); IIDC, Zote, Champhai (24 units); IIDC, Pukpui, Lunglei (24 units) leh Industrial Estate, Kolasib (35 units). Heng hmun (industrial estate) zawng zawng hi khawl hmanga chhinchhiah vek (digital mapping) turin MIRSAC nen hma lak tum a ni.
Lung lakna (quarry) a puaktheithil hman phalna (license) leh him zawka lung hal chungchanga inkaihhruaina leh ruahmanna "Blast Design” chi hrang 27 buatsaih a ni.
Cooperation
Primary Agriculture Credit Society (PACS) chuan thingtlang mipui leh kut hna thawktute tan hma lakna tur sum (Short Term Agriculture Loan) puktirin, hei hi thingtlang mite'n an chhawr em em a. Ministry of Cooperation hnuaiah PACS leh RCS Office te khawl nena thlun zawm (computerisation) hna kalpui mek a ni bawk.
Art & Culture
Lungleia District Museum sak thar chu July ni 19, 2024 khan hawn a ni.
Hmanlai thil hlui chhui leh lai chhuak tura Dungtlang hmun hluia hma laknaah thlan hlui leh mihring chenna hmun hlui hmuh chhuah a ni a. He'ng aṭanga sample lak khawm hrang hrangte chu laboratory hrang hrangah endik turin thawn a ni.
Disaster Management & Rehabilitation
Chhiatna kara chhan chhuah hna thawktu SDRF te himna, hna thawh awlsamna leh hriat hran awlsamna atan SDRF tan uniform 800 lei thar a ni a. He'ng uniform-te hi rikrum thil leh chhan chhuah hna thawhnaa SDRF te'n an mamawh ang taka langsar, tlo leh hak nuam ni tura duan a ni.
Tui lian tuarte tawm himna tur, Safe House chu November 28, 2024 khan Sairangah hawn a ni.
Election
Mizoram State Election Commission chuan kum 2024 khan inthlan chi hrang hrang - Lai Autonomous District Council hnuaia Village Council Inthlanpui te, Sinlung Hills Council Inthlanpui te, Aizawl Municipal Corporation hnuaia Local Council pathum (3) By-Election te, Aizawl Municipal Corporation chhung Ward 2-a By-Election te, LADC leh MADC-a MDC seat 1 ve ve By-Election te, MADC hnuaia Village Council pathum (3) By-Election te leh Non-Sixth Schedule Area-a Village Council sawmpali (14) By-Election te felfai leh tluang takin a buatsaih a ni.
Law & Judicial
State Legal Services Authority chuan mahni sum senga dan hre mi (ukil) ruai thei lo mi 15,766 tan a thlawnin ukil a rawihsak (Free Legal Aid a pe) a ni.
Lok Adalat chuan case 8390 chuang ziak lut tawhin, case 1703 lai a ching fel tawh bawk a. Heng kaihhnawihah hian cheng Rs. 37,53,01,203/- chuang hmuh let niin, National Legal Services Authority pawhin lawmpuina leh chawimawina (Appreciation Letter) kan state chu min hlan hial a nih kha.
General Administration
Felfai leh samkhai zawka sawrkar thil pawimawhte dah thatna turin, September ni ruk 2024 khan Chhinchhiahna Pindan (record Rooms) pathumte chu puahchah a hawn tawh a ni a.
Mizoram sawrkar hnuaia thawk ten hun an vawn dik leh zual theih nan Biometric Attendence chu Mizoram Secretariat-ah hlawhtling taka enchhin leh kalpui tawh a ni bawk.
Local Administration
Tunah hian Rashtriya Gram Swaraj Abhiyan (RGSA) hnuaiah, Panchayat Bhawan (Village Council House) 173 sak zawh tawh niin, Panchayat Bhawan 93 chei that mek a ni bawk a. VC House 48 lai sak mek zel niin, heng VC House-te bul hnaiah hian Common Service Centres 20 din tel nghal a ni.
Tun dinhmunah Computer set 270 chuang chu VC hrang hrangte hnenah pek chhuah tawh niin, tun atanga reiloteah hian VC zawng zawnga Computer Set a awm theuh theih tan lak mek zel a ni.
Tunah hian District thar pathum- Hnahthial, Khawzawl leh Saitual ahte District Panchayat Resource Centre (DPRC) sak mek chu chak taka kalpui zel niin, zawh thuai inbeisei a ni a. Tuipui Darzokai khuaa Rural Homestay leh Agro Tourism Project pawh zawh fel a ni tawh bawk.
Fisheries
Sangha chi indaih lohna phuruk turin Sangha chinna hmun (fish hatchery) chu hmun thum (hmun khat Champhaiah leh hmun hnih dang: Cooperative (ZOFISHFED) hmalakna hnuaiah) ah hawn thar tum a ni a.
Mizoramin Sangha tam zawk kan tharchhuah theih nan, District zawng zawnga ram nei tha zualte thlan chhuah niin, Sangha Dil zau tham tak (hectare 148 chuang) chu sawrkarin a ruahmanpui tawh a. Hemi bakah hian, Sawrkar laipui chuan Champhai District-ah ram Hectare 15.4 a zau te, Lai Autonomous District Council hnuaiah ram Hectare 6.5 a zau leh Chakma Autonomous District Council hnuaiah ram Hectare 4.4 a zau te chu Sangha dil atana ruahman turin rem a ruatpui bawk a ni.
Finance
December 2024 thleng khan Department-in chhiah a lak khawm zawng zawng belh khawm chu Rs. 827.88 crores niin, Financial Year kallai a Chhiah tling khawm tura bituk chu khum ngei beisei a ni. Chhiah tling khawm a lo pun leh zualna turin September ni 3 2024 atang khan Tuialhthei man chu tihpun a ni a. Heng chhiahte hi ram mipuite tana social infrastructure & services pekna atan bakah kawngpui siam thatna atan chauh a hman tura ruahman a ni.
Tun Financial Year kal mekah December 2024 thlenga Mizoram sawrkarin Lottery atanga chhiah a hmuh tawh tling khawm chu Rs. 1388.15 lakhs a ni. Mizoram sawrkar chuan Online Lottery System chu hman theih thuai a inpuahchah a, hemi atang hian Non-tax revenue atanga sum lut a pun phah beisei a ni.
Kan sawrkar chuan Pensioner-te hamthatna a ngaipawimawh hle a. Tun Financial Year chhung hian Sawrkar chuan Pension chi hrang hrang, heng - Superannuation /Voluntary/ Invalid/Compulsory Removal/Family Pension leh pensioner boralsan tak chhungte kaihhnawih case chi hrang hrang 1889 chuang dawngin, heng zinga case 1744 lai chin fel tawh a ni.
District Council & Minority Affairs
Mizorama District Council pathumte pawhin theihtawp chhuahin anmahni huam chhung theuhah hmasawnna hnathawh leh Scheme awm angte kalpui kawngah theihtawp an chhuah zel a; hei hian rah tha tam tak pawh a chhuah mek zel a ni. Hemi kawngah hian, Civil Society-te thuam chak chu heng hmasawnna hna thawhte hi a that leh zuala a chak leh zual theihna tura thil pawimawh ber pakhat a ni awm e.
Health & Family Welfare
Tun hnai mai khan Sawrkar chuan Health Clinic pathum (3) chu Health Sub-Centre-ah hlang kaiin, Primary Health Centres pasarih (7) chu Community Health Centre-ah a hlang kai a. Tunah hian Sub-Divisional Hospital pakhat (1), Primary Health Centres pathum (3) leh Health Sub-Centre sawmli leh pakhat (41) chu state chhung hmun hrang hrangah sak mek a ni.
Tunah hian Mizoram State Aids Control Society hnuaiah, Facility Integrated Counselling and Testing Centres (FICTC) thar pathum sak zawh tawh a ni a.
Khum 50 dah theihna tur AYUSH Hospital, Kulikawn, Aizawl leh khum 10 dah theihna tur AYUSH Hospital Keifang sak hna chu thawh mek zel a ni.
Tun hnai mai khan, Lunglei a GNM Nursing School leh Thingdawl khuaa GNM Nursing School-te chu Nursing College-a hlan kai an ni a.
Lawngtlai District Hospital-a Dialysis Unit pawh peih fel a ni tawh bawk.
Zoram Medical College
ZMC a MBBS batch hmasa ber (2018 MBBS batch) i.e., Zirlai 95 leh ram pawn medical college atanga zirchhuak (Foreign Medical Graduates) 6-te chuan ZMC-ah hlawhtling takin Compulsory Rotating Medical Internship (CMRI) an zo fel ta a ni.
Tun hnai mai khan, Jodhpur School of Public Health nena tang kawpin Mizoram University hnuaiah ZMC-ah Master of Public Health (MPH) course zir theihna hawng tharin, Subject panga (5)-ahte Post Graduate Course hawng thei tura dilna chu National Medical Commission-ah thehluh tawh a ni bawk.
Khum 82 dah theihna Hmeichhe Hostel Curie Ladies’ Hostel (Single-room 10 leh Double-room 36 awm theihna) leh Khum 82 dah theihna Crawford Gents’ Hostel (Single-room 10 leh Double-room 36 awm theihnate) chu nikum khan hawn a ni tawh bawk.
Personnel & Administrative Reforms
Department hrang hrang, a bikin Works Department a thlarau MR te zawn chhuah leh tihbo chhunzawm zel a tum a. DP&AR (ARW) chuan hemi atan hian ruahmanna tha tak siamin a tul angin hma a la chhunzawm zel dawn a ni.
Sawrkar thuchhuah angin Aikal tihbo kawngah pawh Department chuan hma a la chhunzawm zel dawn a. Hemi thuah hian, Sawrkar pawhin thuchhuah a siam angte chu a hlawhtlin nana hmalaknate pawh uluk takin a enzui zel dawn bawk a ni.
Department chuan a theih ang angin one-time ‘Special Voluntary Retirement Scheme’ duan kawngah Sawrkar ruat Drafting Committee chu puibawmin, nikum (20.12.2024)-a Council of Minister thukhawmin a pawmpui tawh ‘Mizoram Special Voluntary Retirement Scheme, 2024) chu official gazette-a chhuah thuai a ni ang.
Food, Civil Supplies & Consumer Affairs
Mizoramah hian Antyodaya Anna Yojana (AAY) hnuaiah Ration card 25,750 awmin, beneficiaries 62,964 vel an awm a. Priority Household (PHH) hnuaiah Ration card 1,50,555 awmin, beneficiaries 6,33,980 vel an awm bawk a ni. Tun dinhmunah Mizoram puma Non-NFSA hnuaia ration card zawng zawng chu 1,06,589 niin, beneficiaries 4,41,902 an awm bawk a ni.
2024 December thla atang khan Mizoram State Special Ration Package (MSSRP) chu hman tan niin, he scheme hnuaiah hian mi pakhat tan Buhfai Kg 8 zela sem a ni a. He scheme thar hnuaiah hian December ni 31, 2024 thleng khan Mizoramah ration card 7652 leh beneficiary 29,785 chuang an awm tawh a ni.
AAY hnuaiah hian thla tin sawrkar laipui atangin Buhfai quintal 9054.50 leh PHH hnuaiah Buhfai quintal 32,047.65 a thlawnin pekchhuak a ni a. Nimahsela, quintal 13,696.18 chuang chu Quintal khatah Rs. 830 hisap zela lei a ni (Tide Over hnuaiah). Sawrkar laipuiin a pek chhuah bakah hian, PDS kal tlanga sem chuah tur mamawh belh awm angte chu need- base in Open market ah sawrkar approved supplier te kaltlangin lei belh leh thin a ni bawk.
Sawrkar hriatpui Welfare Home te leh Tribal Hostel thenkhatte hnen a man man zawk (subsidized rate) a pek chhuah thin chu thawkkhat lai khan tihtawp lailawk a ni a. Sawrkar laipui hnenah ngenna zuk thlen niin, Sawrkar laipui pawhin kan ngennnate chu a lo ngaipawimah a; he scheme hi chhunzawm leh a ni ta a ni. Tichuan he scheme hnuaiah hian tunah hian buhfai quintal 2212.20 vel chu institution hrang hrang 203-te leh an enkawl lai mi 14748-te hnenah pek chhuah thin a ni.
Tun hnai vek khan Department chuan LPG Distributor zawng zawngte hnenah ngenna thuchhuah siamin, LPG Distributor-te chu Home Delivery kalpui theuh turin a hriattir a. An huam chhung piah lamah Online-a LPG lo book an awm a nih pawhin, chung consumer-te tan pawh chuan Home Delivery an kalpui thin dawn a ni.
Environment, Forests & Climate Change
Forest Survey of India Report 2021 in a tarlan danin Mizoram leilung za zela 84.53% vel chu Ramngaw niin, Ramngaw zau berna State a ni a. Ramngaw leh a chhung a chengtea a hausakna mai piah lamah hian, Mizoram leilung za zela sawm vel zet chu National Parks 2, Wildlife Sanctuaries 7 leh Tiger Reserve 1-ten a awh a. Heng ramngaw la tha tak te humhalh a, Ramngaw chereu tawhte din thar bakah Sik leh Sa inlumlet (climate change) nasa lutuk tihziaawmna turin Environment, Forests & Climate Change Department chuan Sawrkar laipui Scheme (Centrally Sponsored Schemes)-te chu a theih ang angin a kalpui thin a ni.
Hemi kal zelah hian Dampui khuaa la cheng chhungkaw paruk, mass relocation neih laia relocation fund dawng duh lo te pawh, Sawrkar nen inbe rem tawhin, heng chhungkuate hnenah hian zangnadawmna cheng Nuai 10 theuh pek tawh an ni a. Inremna ang chuan 2025 February thla ah heng chhungkuate hi insawn fel vek tawh tura ngaih an ni.
Tlipna
Member zahawm takte u, ti khan kum kal ta a Sawrkar kal lai hmalakna leh a hlawhtlina te bakah kum lo kal leh tura Sawrkar hmathlirte kan ngaithlaho ta a. Khang thu ka han sawi takte kha he House zahawm takah hian uluk taka ngaihtuah ni ngei se tiin ka thusawi chu ka titawp ang e.
Ka lawm e.
Jai Hind.