566/2023-2024

Mizoram police media cell chuan Digital Payment System chungchanga mipuite hnena thurawn a hnuaia mi ang hian a ti chhuak :

 

DIGITAL PAYMENT INBUMNA CHUNGCHANGA THURAWN :

Digital Payment Systems hman kan uar chhoh viau laiin hemi kaihhnawiha inbumna pawh nasa takin Mizoramah ngei pawh a sang chho chak hie a ni. Hetianga internet khawvela bum tur zawng ho hian rinhlelh nachang hre lo leh bum awlsam tur zawngin, inbum dan thar an hmu chhuak reng bawk. Tunah hian Mizorama Cyber Crime case ziah luh zinga 75% aia tarn hi 'online financial fraud' kaihhnawih a ni. Chuvangin hetianga inbumna laka kan himna atan Mizoram Poice chuan a hnuaia tarlan ang hian mipuite a ngen a ni:


  1. I banking password, OTP, Debit Card/Credit Card details te tumah hrilh suh.
  2. Pawisa dawngtu tur i nihin eng QR Code mah scan suh. Pawisa thawn chhuaktu tur tan lo chuan engmah scan a ngai lo.
  3. Phishing scammer te hian i Bank leh UPI information pawimawh ruksak che an turn reng tih hria la, email leh website lemah te, link hriat chian lohah te lut mai mai suh ang che.
  4. Online-a thil i lei dawnin Search Engine atanga product zawn hi a him tawk lo thin a, chuvangin online shopping website hriat chian saah ngei thil enin lei thin ang che.
  5. Engmah thawk mang lova pawisa hlawh theihna te, pawisa dah punna hlawk lutuk leh him si tih ang chi, thil tha uchuak lutuk ang hi inbumna a ni tlangpui tih hria ang che.
  6. Awlsam leh rang taka Loan pe chhuak thei anga insawi application leh website lakah fimkhur ang che. Loan pe turin mimal thil pawimawh tinreng an dil a, heng te hi a hnua blackmail lehna atan te an hmang thin a ni. Loan App i hmang a nih pawhin RBI phalna nei an ni ngei em tih chian ang che.
  7. Police/Army anga insawi a, thil tlawm tak taka tiral duh anga online-a inzuar thinte hi misual an ni tlangpui tih hre bawk ang che.

Online a sum chet velna tur thil khawih reng rengin theihtawpa fimkhur turin mipuite kan chah nawn leh a, hetianga bumna tuartu i nih chuan Cyber Helpline 1930-ah emaw, www.cybercrime.gov.in ah emaw complaint i thehlut thei a ni.

A HNUAIA TARLAN ANG HI www.cybercrime.gov.in AH COMPLAINT THEHLUH DAN A NI.

1.  Mobile leh Computer  browser (Google, Safari, etc.) eng   atang   pawhin www.cybercrime.gov.in i lut ang.

2. Box sen pahnih a lo awm ang a, "File Complaint' tih zawkah i lut ang.

3. "I Accept" tih a lo lang ang a, i lo click ang.

4. "Report Cyber Crime" tih i hmu ang a, i click ang.

5. Page thar a lo inhawng ang a, "Click here for new user" tihah lutin, form i fill-up ang.

6. Account i logged-in hnuah cyber crime category thlanna a lo awm ang a, i report duh category i thlang ang.

7. Online transaction hmanga bum i nih chuan "Online Financial Fraud" i thlang ang.

8. Pawisa thawn chhuaktu bank account details i chhu lut ang.

9. UPI hmanga pawisa thawn a nih chuan i UPI App hman (BHIM, Gpay, Paytm, etc.) i thlang ang.

10. I pawisa thawn chhuahna Transaction ID i chhu lut ang.

Hriattur: Transaction ID hi digit 12 a ni a, pawisa i thawn a bank atanga SMS i dawn thin angah khan a awm.

11. I account-ah i hriatlohvin pawisa a lo lut a nih chuan "Credit Transaction Details" tihah khan a tul angin i fill up bawk dawn nia.

12. Hetianga a ml i tih zawh hnu hian "Save as Draft and Next" tih i thlang ang.

13. A phek dawt lehah a misual/bumtu i hriat chuan a details i fill up ang a, "Save as Draft and Next" i thlang leh ang.

14. A phek dawt lehah a tuartu/a complaint tu details i fill up ang a, "Save as Draft and Next" i thlang leh ang.

15. "I Agree" i thlang ang a, chumi hnuah "Confirm and Submit" i thlang leh dawn nia.

Hetianga i tih zawh hnu hian SMS in acknowledgement number i dawng ang a, chumi hmang chuan i case chinchang i enzui duh hunah i enzui thei ang.