Pu Lal Thanzara, Health & Family Welfare Minister hovin vawiin khan World Mental Health Day chu I & PR Auditorium-ah hman a ni. Inkhawm hi National Mental Health Programme, Govt. of Mizoram & Department of Psychiatry, Kulikawn Hospital tangkawp buatsaih a ni in, kumina thupui chu : ‘Dignity in Mental Health - Psychological and Mental Health First Aid for All’ a ni. Dr. K. Ropari, Principal Director, H&FW chu khualzahawm a ni.

Pu Lal Thanzara chuan kum eng emawti chhung chu World Mental Health Day hi kan lo hmang ve ta a, hetiang Ni kan hman apianga Rilru Hrisel kan neih theih nana kan mithiamte leh hemi field a thawktute thahnem ngaihna hi a lawmawmin an fak tlak a tiin, vawiinah hian an chungah lawmthu a sawi a ni.

Minister chuan ram changkang apiangte hian Rilru Hriselna hi an ngai pawimawh a, khawthlang lamah phei khu chuan puitling tan chauh nilo, naupangte tan pawh School tin khuan rilru hriselna lama an mahni pui tur counselor an nei/dah deuh vek a ni. Hetiang a India ram School thaah te hian counselor an neih sawi tur kan hriat loh laiin, kan Aizawl khawpuiah ngei, Home Mission School in an zirlai hmeichhia leh mipa tan a hrang ve ve in counselor an nei hi a lawmawm a tih thu sawiin, he School hotute chungah lawmthu a sawi bawk.

Mizote hi a huho a khawsak nuam ti, Kohhranah, Khawtlangah leh Thianzaho a hun hmang tam, chhungkua leh mahni hun hmanna hun pawh nei mang lo khawpa a huhoa hun hmang tam kan nih ang hu hian, kan rilru erawh a inpawh tak tak silo emaw tih mai tur a ni. A chhan chu, - Rilru lama harsatna nei, chumi avanga ruih theih thil a tlan ta te, mahni intih hlum duh hial khawp a rilru damlo kan tam viau dan atangte hian, a huhoa kan khawsak tam ang hu hian kan chhungril lam harsatna in hriatpui khawp tur erawh hi chuan kan in pawh leh silo tih a chiang hle a ni. Kan rilru zawng zawng kan phawrh ngamna chhungte neih te, thian tha neihte kan mamawhin, chutiang mi chu keini pawh kan tu leh fate, kan thenawm khawveng tan kan nih a pawimawh hle a ni. Chutiang mi ni tur chuan, kan chhungte leh midangte nena kan in-laichinna, “Relationships” te pawh hi kan ngaih-pawimawh a, chumi atan chuan a tul anga hun, tha leh sumte pawh kan sen ngam/phal a ngai a ni. Sum leh pai, hausakna leh larnate, khawvel nawmsakna thil dangte ai hian, kan chenpui kan “Mihring” puite hi ngaih pawimawh zawk a ngai thu a sawi bawk a ni.

Minister chuan thalaite’n mut nachang an hrelo a, thawhna chang an hre bawk lo, kan tih laiin, tun lai hian thalai tam tak, zinga insawizawi a walk te, gym a kalte kan lo uar tante hi thil lawmawm tak a ni. Rilru hrisel nei tur chuan kan taksa hriselna pawh hi kan ngaih pawimawh a ngai a ni, a ti.

Pu Lal Thanzara chuan World Mental Health Day-ah hian a hnuaia point hrang hrangte hi hre thar leh turin a chah bawk :

1) Rilru buaina tawk tamtak zinga a chanve te hi chu kum 14 tlin hma a lo intan ani duh in, Khawvela rilru lama harsatna hi naupang zawkte hian an vei nasa in, kum 19 hnuai lam rilru harsatna nei tam ramte hi hetiang lam enkawlna nei chau ram an niin, helam a mithiam an mahni enkawl theitu pakhat zelin rilru damlo nuaih 1 atanga nuaih 4 enkawl ang an ni.

2) Rilru hrisel lohna leh damdawi hman khawlohna avanga rilru pangngailohna hi khawvela piansualna nasa ber ani in, an zinga 23% te chu hetiang hman sualna avanga rual ban ta lo an ni.

3) Kum 15-29 inkarte thihna chhan tam ber dawttu chu mahni nunna lak ani a. Puitling mahni nunna la a inti hlum ta te hian an intih hlum hma hian vawi 20 vel chu intih hlum an lo tum tawh thin nia hriat an ni. Rilru na leh zu hman khawlohna hi mahni intihhlumna chhan pakhat anih thin avangin hetiang lama harsatna neite hi tanpuina pek hmain kawngro a su hle a ngaih a ni.

4) Indona leh khuarel chhiatna te hian rilru hrisel lohna a thlen in, rikrum thil (emergencies) thlengte hian rilru damlohna a ti pung/ti zual thei a ni.

5) Rilru damlohna hian natna dang kan vei mekte a tizual thei thin, entirnan - HIV, Zunthlum leh Lung lampang natna veite a ti-zual thei a ni.

Mithiam te’n Rilru damlo damdawi tha ber chu, an mahni kawm tam a, biak tama, titi pui tama ngaihsak hi a ni, an tih angin, vawiin atang hian keini pawhin helama harsatna nei ni a kan hriatte ngaihsak zual theuh ang u tiin a chah bawk.

World Mental Health Day hi 1992 atang khan World Federation for Mental Health hmalakna leh World Health Organisation (WHO) nena tangkawpin kumtin 10th October ah hman thin a ni a. Central sawrkar hnuaiah National Mental Health Programme hi kum 1982 ah din a ni a. Hemi programme hnuaiah hian India ram state tinah District Mental Health Programme din a ni leh a ni. Mizoramah District 4 Aizawl, Lunglei, Siaha leh Champhai ah din a ni tawhin kumin October atang hian Lawngtlai, Serchhip leh Kolasib ah hawn belh a ni.