Vawiin hi India ram Republic Day vawi 64-na Ni a ni a; India ram hmun dangte ang bawkin Mizoram-ah pawh he ni hi khawpui hrang hrangah urhsun taka hman a ni. He ni hi Aizawl-ah chuan AR Ground-ah hman a ni a; zing dar 9.00 khan Mizoram Governor Pu Vakkom Purushothaman chuan Hnam Puanzar pawt pharhin, parade contingent 27-ten Hnam Puanzar chibai an buk chu a chhanglet a ni. He inkhawmah hian Chief Minister Pu Lal Thanhawla bakah Minister te, Parliamentray Secretary te, MLA-te, official-te, zirlaite leh mipui thahnem tak an tel a ni. Hemi hnu hian Governor chuan a chenna Raj Bhavan-ah sawmbikte tan thingpui ruai a buatsaih a ni.

Republic Day-2013 lawmna inkhawmah hian parade contingent leh he ni puala infiamna chi hrang hranga lawmman dawngtute bakah, chawimawina dawngtute hnenah Governor chuan lawmman a sem a. Lawmman leh chawimawina dawngtute chu heng a hnuaia tarlante hi an ni:

PARADE: Armed Contingent :

(i) Ist Bn. CRPF (ii) Ist Bn. MAP (iii) 3rd Bn. MAP

Unarmed Contingent:

(i) Home Missions School NCC (ii) Ist Mizo Bn NCC (iii) Ex-Servicemen

School Contingent: (i) St. Paul’s Higher Secondary School (ii) Synod Higher Secondary School (iii) Oxford High School

GOVERNOR’S GOLD MEDAL : Inspector Laltanpuia Sailo, CID (SB)

POLICE MEDAL FOR MERITORIOUS SERVICE: (i) Pu Brajesh Kumar Singh, SP, Champhai (ii) Pu K. Malsawma, Inspector of Police, 4th IR Bn. (iii) Pu P. Vanlalruata, Sub-Inspector of Police, CID (SB)

INDIAN POLICE MEDAL : Pu ON Bhashkar IPS, Dy. Director, SIB, Aizawl

PADMA SHREE : Pu J. Malsawma

HOCKEY (MEN) : Champion : Ist Bn. MAP : Runners Up : Ist IR Bn. Mualvum

HOCKEY (WOMEN) : Champion : Kawnpui Venglai : Runners Up : Ropuiliani Women Hockey Club

BADMINTON TOURNAMENT (Men 35 +) : Champion : Malsawmkima Runners Up : Lalbiakmawia

BADMINTON TOURNAMENT (Men single): Champion :Lalmuanawma Runners Up : Samuel Lalnunmawia BADMINTON TOURNAMENT (Women single): Champion: F. Lalhriatpuii Runners Up : Lalduhzuali Mizoram

Governor chuan hetiang hian Republic Day-2013 thuchah a sawi: Thiante u, Vawiin, Republic Day vawi 64-na ni-ah hian helai hmuna lo pungkhawmte leh Mizoram mipuite chibai ka buk che u a; duhsakna ka hlan bawk a che u. Kan ram chanchin-ah January 26 hi ni pawimawh tak , rorelna dik te, intluktlanna leh inunauna thuthlungte vuan chunga India rama Republic dinhmun tundinna ni a ni. Ram zalen ni tura thapui thawha kan beihna chu 15th August, 1947 khan a lo tawp ta a; nimahsela, ram zalen dinhmuna din kha a tawpna a la nimai lo thung. Ram zalen ni a, mahnia dam khawchhuak tura harsatna kara nun intanna bul a nih bakah; rorelna dik te, zalenna te, intluktlanna te leh inunaunate changvawna neih tlat chunga mipui sawrkar tungding tura beih tanna a ni zawk a. Consitution kan mamawhna te, kan duhthusam leh suangtuahnate tipuitling tura kan ram innghahna tur dan duante chu thil pawimawh hmasa a ni bawk.

Vawiinah hian, kan ramin zalenna a neih theihna tura beitute inpumpekna zawng zawngte kha kan hrereng a; kan ram dinhmun sawhnghet a, bul min tansaktute chungah zalenna min pek avang te, kan zahawmna leh mimal zalenna humhimtu Constituion min pek avangtein lawmthu kan sawi a ni. He hun kan hman mek lai hian, kan ram humhim a, kan ram innghahna ziarang hlu takte chawinung zel turin kan rilru i siamthar leh theuh ang u. Mipui siam sawrkar kalphungte leh kan Constitution-a thu-hlu inphum zawng zawngte hi chawmlian a, humhim a, tichak zual sauh sauh turin i intiamthar leh theuh ang u.

Mizoram-in remna leh muanna boruak tha tak kan nei hi a chhuanawm em em a; hetiang dinhmun hi hmasawnna leh changkanna nei tura thil tul tak a ni a. Dan kengkawhtute zamthatna piahlamah; tlawmngai pawl te, kohhran-te leh sakhaw pawl dang te, chanchinbumite leh mipuiten kan tawiawm that avangin India rama State ralmuang berte zingah chhiar tel kan la ni chho zel thei a ni. Chuvangin, kan khawtlang nun inphuarkhawm tha tak mai leh inngeih dial diala kan khawsakho thinna nun hi chhunglam leh pawnlam thil engmahin a tihchhiat kan phal tur a ni lovang. Hman ni maiah khan hlim leh lawm takin, boruak ralmuang tak hnuaiah thlamuang takin Krismas leh Kum Thar hunpui chu kan lawm zo a. Kha hunpui chhung khan halpuah leh halmawi hal miah lo turin kan zavaiin kan insum tluan thei a; kha khan kan boruak bawlhhlawh tur leh ri bengchheng tur min pumpelhtir a; kan zavaia thawhrah a ni tak meuh a ni.

He hun pawimawh takah hian, kan ram mipuite hamthatna tur leh chhawr tangkai tura kan State sawrkar hlawhtlinnate leh hmathlir thenkhatte chauh han sawi lan ka duh a.

Kawng tinrengah remna leh muanna boruak tha tak vawnhim tlat chu kan tumruh hle tih a ni tih kan hre theuh awm e. Suahsualna chi thar deuh, mihringa sumdawnna chungchang pawh khauh taka chingfelin, nikum chhung khan Pune atangin mi pali chhanchhuah an ni a. Police hnathawhna kawngah pawh tunlai khawl changkang ber ber kan inchhawp tawh a ni. Forensic Science Laboratory Building changkang tak mai pawh tunhnai khan New Secretariat Complex-ah hawn a ni a. Central sawrkar chuan Aizawl leh Lunglei-a District Mobile Forensic Unit dinna tur pawisa min rawn pe a; Lunglei-ah chuan he Unit dinna tur building pawh sak tan mek a ni tawh nghe nghe. Misualte awlsam taka man chhuah theihna turin an kutzungtang thlalak dahkhawmna khawl pawh hman tangkai theih a ni tawh a; DNA enmilna tur te, cyber/computer lama suahsualna chhuina tur leh forensic psychology lamte pawh nakin lawkah hawn theih beisei a ni bawk.

Sawrkar programme pawimawh ber, NLUP hmanga kan ei-bar zawndan her danglam a, ramngaw tichereu zawnga tlangram lo neih bansan a, eizawnna ngelnghet siam tuma hmalakna pawhin kawng dik a zawh mek zel a. Kum 5 chhunga chhungkaw 1,20,000 hnena tanpuina pek tura ruahman atangin chhungkaw 90,139 zet hnenah tanpuina pek a ni tawh a; chhungkaw dang 29,861 te pawh thlanfel mek an ni bawk. Kum hnih liam ta chhungin ACA atanga pawisa hman chu cheng vaibelchhe 468.8 a ni a, CSS hnuaiah cheng vaibelchhe 246.4 a ni bawk. Central sawrkarin RKVY hnuaia cheng vaibelchhe 200 min rawn pek chu NLUP nena kaihkawp a ni a. Hemi bakah hian, kum 2012-13 atan cheng vaibelchhe 370 hmuh a ni a; heng pawisate hian a zarzotute eizawnna leh kan ram economy pum pui hi a siamtha ngei dawn a ni. Tunah pawh hian Mizoram GSDP chu kum 2011-12 chhung khan za zeal 9.57 zetin a thang a; India ram pum huap thanna chu za zeal 8.8 a ni. Mi pakhatin kum khata kan sum lakluh pawh kum 2007-08 ah khan Rs 30,488 a nih laiin, kum 2011-12 ah chuan Rs 50,021 a lo ni chho ta bawk a ni. Sawrkar inrawlh miah lova NLUP chungchang zirchian hna Synod Social Front-in an thawhna atangin he project tihpuitlin hna hi a lungawithlak tih pawh a lang a ni.

NLUP-in phurna leh thathona a chawhthawh azarah agriculture lamah pawh kawng hrang hrangah hmasawnna hmuh tur a awm a. Thlai chi thar te, hlawk zawka buh thar dan te leh kalphung thar dangte sengluh a ni a. Chuvang chuan, kum 2012-13 chhung hian kan buh thar pawh za zeal 16-a pung nia chhut a ni a; leilet atanga kan buh thar pawh 2 MT atangin 2.2 MT a ni chho ta a ni. Hemi hun chhung vek hian tlangram lo neihna atana kan ram hman thin pawh zaa 17 in a zim sawt bawk a ni.

Zirna hi kawng tinrenga hmasawnna nei tura thil tul hmasa ber a nih avangin ka sawrkar chuan mi zawng zawng hnena zirna tha pek a, mihring chher hriam lehzual tumin theihtawp a chhuah a. Primary, Middle leh High School-ah te pawh zirtirtu sem rualin, zirtirtu indaih lohna nasa deuhte chu zirtirtute pek belh an ni a. Special Voluntary Retirement Scheme hnuaiah 1st February, 2013-ah hian Primary leh Middle School zirtirtu 300 chu an chawl dawn a ni. An hmunruak, 1/4th hi regular-a thawk turin anmahni chhungkaw zing atanga hnawhkhah tur a ni ang a; a dangte chu direct-a lak tur an ni ang. He ruahmanna hian zirna lamah nasa taka hmasawnna thlen tura beisei a ni. School building leh hmanrua tam tak tihchangtlun a ni bawk.

National Institute of Technology, Mizoram pawhin kan thalaite chu technical lam thiamna ziktluak a zirtir tan ta a. He Institute tana hmunhma nghet tur pawh Lengpui ramah pek a ni tawh a; a lungphum pawh 13th October, 2012 khan Union Minister Pu Kapil Sibal chuan a phum tawh nghe nghe a ni. Mizoram chhunga college 18-te building sak leh cheithat hna pawh Ministry of DoNER tanpuina sum hmangin thawh mek a ni. Champhai, Kolasib, Lawngtlai leh Mamit-ah te Polytechnics thar dinna turin in sak hna thawh chhoh mek a ni bawk. Hetih rual hian, Saiha leh Serchhip-a Polytechnics dinna tur pawhin Central sawrkar chuan pawisa min rawn pe tawh bawk a ni.

Hmasawnna a san ang zelin kawlphetha kan mamawhna pawh a sang chho zel a; chuvang chuan ka sawrkar chuan kawlphetha kan mamawh ang phuhrukna turin theihtawp a chhuah chho zel a. Sawrkar chuan Lungreng HEP – 815 MW te, Chhimtuipui – 634 MW te, Mat HEP – 76 MW te chu kawlphetha siamchhuahna atana Central sector hnuaia khuap turin NEEPCO nen inremna thuthlung a ziak fel tawh a. 460 MW pe chhuak thei tur Kolodyne Phase – II khuah hna pawh thawh mek a ni bawk. Ngopa hnaivaia 210 MW siamchhuahna tur Tuivai HEP pawh ruahman a ni bawk. RGGVY Scheme hnuaia sawrkarin a tihhlawhtlin mek zingah 33/11 KV Sub-Stations siam te, electric eng la hmu ngailo khaw 137 thlunzawm hna te, khaw 570-a electric lakna tihchangtlun hnate leh BPL chhungkaw 27,417 hnena a thlawna electric connection pekte a tel a ni.

Kan economy hnukpui ber, inkalpawhna kawngpui enkawl leh siamthat hna chu nasa taka thawh a ni a. PMGSY hnuaiah Phase VII thlenga thawhna turin pawisa hmuh a ni tawh a; hei hian kawngpui 182, thingtlang khaw 191 chhun chu a huam a ni. NH-54 kawngpui cheimam hna 155 km a thui chu thawh mek a ni a; kum tawpah hian zawhfel hman beisei a ni. NH – 54 tihzauh hna 35 km te, NH-44 ‘A’ tihzauh hna 119 km leh NH -154 tihzauh hna 58 km a thuite chu thawh mek a ni bawk. Myanmar leh India inkalpawhna tur, 100 km-a thui Kaladan Multi Modal Transit Project siam hna pawh kum 2014-ah chuan zawhfel hman beisei a ni bawk. He kawngpui hian Asia chhim-chhak ramte nena inthlunzawmna a hawng dawn a, chumi azarah chuan Mizoram kaltlanga India nena insumdawntawnna pawh a lo pung dawn a ni. JNNRUM hnuaiah Aizawl khawpui chhunga kawngpui lun deuhte chei hna, a vaia 45 km-a thui chu thawh mek a ni a; kumin chhung hian thawh zawh vek hman tura ruahman a ni.

Ka sawrkar chuan infiamna leh intihhlimna kawng hrang hranga an talent neihte chher hriam chu a ngai pawimawh em em a; hemi kawngah hian hma pawh kan sawn nasa hle reng a ni. Thuamluaia Mual, Lunglei-a artificial grass phah hna chu zawhfel a ni tawh a; Vanlalliana Indoor Stadium, Champhai-a sak pawh zawhfel a ni tawh bawk. Multi-Level Car Parking, Community Center leh Sports & Youth Services Department pisapui sak hnate pawh tan thuai a ni ang. Kan nghahhlelh em em NCC Air Squadron pawh tunah chuan a nih tur angin hawn a ni tawh a; he Wing hnuaia zir tur hian college leh school hrang hranga zirlai 1800 zet chu an inziaklut tawh nghe nghe a ni.

Ka sawrkar chuan khawpuia chengte nunkhaw nawmna tur kawng tam tak a ruahman a. Khawpui chhung tawt lutuk tiziaawm tur te, khawpui chhung kawng peng chei kawngah te, Aizawl khawpui chu ruahmanna fel tak neia a inzarpharh zelna turte ngaihtuahin, kawng siamna atan project chi thum – Improvement and Widening of Aizawl City Road Phase – I te, Sihhmui to Mizoram University kawng chu Aizawl khawpui helna kawng atan te, Vaivakawn to Mizoram University kawng siamthat hnate chu JNNRUM hnuaiah thawh mek a ni. Chhungkaw rethei lehzualte tana hamthatna turin In sak sakna tur project pali – Chite EWS te, Lawipu EWS te, Rangvamual EWS leh Durtlang EWS pawh Basic Services to Urban Poor hnuaiah thawh mek a ni bawk. Heng project palite hmang hian khawpuia cheng, chhungkaw rethei 1,096 ten chenna in an nei thei dawn a ni. Tin, Integrated Housing and Slum Development Programme hnuaiah EWS In-te hi Lunglei, Saiha, Champhai, Kolasib, Mamit leh Serchhip-ah te sak mek a ni bawk a; hei hian chhungkaw 1,950 chenna in a siamsak dawn bawk a ni. Sawrkar chuan Aizawl khawpui bik atan Asian Development Bank hnuaiah North Eastern Region Capital Cities Development Program chu a kalpui mek bawk.

Khawpui leh thingtlang khua zawng zawngten tui thianghlim in tur hnianghnara an neih theihna turin theihtawp chhuah a ni a. NRDWP hnuaiah kum 2012-13 chhung hian khaw 57 chu tui thianghlim pek tura ruahman a ni. NABARD hnuaiah pawh khaw 4 chu kum 2012-13 chhung hian tui thianghlim pek tura ruahman fel a ni tawh bawk. Greater Aizawl Water Supply Scheme (Phase-I) pawh JNNRUM hnuaiah tharthawh mek a ni. Greater Lunglei Water Supply Scheme leh Serchhip Water Supply Scheme-te pawh tihchangtlun chhoh mek a ni bawk. Total Sanitation Campaign hnuaiah mimal in leh school-ah te inthiarna sak a ni a; Women Sanitary Complex-te pawh sak a ni bawk.

Damlo enkawlna lam tihchangtlun leh thuamthat hi ka sawrkar chuan a ngaih pawimawh berte zingah a dah reng a. Falkawn khuaa State Referral Hospital pawh a thawh khatnaah Department 5 neiin, hawn a ni tawh a. He hospital hi 12th Five Year Plan chhungin khum 220 awm tura tihchangtlun a ni dawn a ni. Ministry of Health & Family Welfare-in min rawn phalsak angin GNM School pali leh ANM School pakhat din turin tunah hian inbuatsaih mek a ni bawk. Cancer veite tha taka enkawl an nih theihna turin Ministry of Health & Family Welfare atangin pawisa kan hmu tawh a. Civil Hospital tihchangtlunna atan NRHM hnuaiah Central sawrkar chuan pawisa min rawn pe tawh bawk a ni.

Thingtlang lam tihhmasawnna kawngah pawh hmasawnna nasa tak kan nei a; hemi kawngah hian NLUP chuan a thawhhlawk hle nghe nghe a ni. Scheme chi hrang hrang – MGNERGS te, IAY te, NRLM te, IWMP te, BADP te leh a dangte chu tunhma zawng aia khawtual pawl hrang hrangte leh mipuite nena thawhhona tha zawk hnuaiah tihhlawhtlin a ni.

Mizoram sik leh sa tha tak mai chu horticulture lama hmasawnna atan remchang takin hman a ni a. HMNEH hnuaia Area Expansion Programme hmangin ram 300 Ha a zauvah thei chin a ni a; 860Ha a zauvah thlai chin a ni a; 250 Ha a zauvah thlai rimtui chin a ni a; 60 Ha a zauvah pangpar chin a ni bawk. Thal khawro laia tuilakna turin hmun 128-ah tui dahkhawlna siam a ni a; National Mission on Micro Irrigation scheme hnuaiah thlai tuipekna atan a fara far chi leh a phuha phuh chite pawh siam a ni. Hun bi neia thlai chin chite kumtluana chin a nih theihna turin green house siamna tur hmanruate pawh belhkhawma 3,904 sq.m khuh zo tur sem a ni. Mizoram State Transport Bus-te hmangin Mizoram hmun kilkhawra chengte tan zin veivahna tur remchang leh man tlawm sawrkar chuan a ruahman chhunzawm zel a. Tunah hian Kolasib leh Serchhip-ah te Bus Terminal din turin theihtawpa tanlak a ni. Khualzinmiten kan ram an rawn tlawh chak theihna turin kawng chi hrang hrangin hma lak a ni a. Khualzinmite tana hmunhma buatsaihna turin project thar paruk, pawh Ministry of Tourism chuan min rawn pe tawh a ni. Rural Tourism lamah pawh remchanna nasa tak kan nei tih hriain, Thenzawl leh a chhehvel ramte chu cheibawl tura thlanfel a ni tawh bawk. Tunhnai mai khan Saiha te, Lawngtlai leh Lunglui-ah te Tourist Lodge thar hawn a ni nghe nghe.

A tawpna atan chuan, NGO zawng zawng te, sakhaw pawl hrang zawng zawngte leh thalaite bakah, a pawimawh ber mipui mimirin, hmasawnna te, remna leh muannate kan neih theihna tura nasa taka tan kan lak tlan avangin in chungah lawmthu ka sawi duh a. Hetianga thawhhona tha kan neih chhunzawm zel chuan, ka sawrkarin hmathlir leh tihtura a inchhawp chhohte pawh kan tihlawhtlin ngei ang tih ka ring tlat a ni. Mizo-ten sakhaw zirtirna tluka nunze hlu leh kan roh em em ‘tlawmngaihna’ hmachhuan chung a, rim tak leh dik taka kan thawh zel phawt chuan, India ram leh khawvelin hmasawnna chak tak a tawn mekah hian kan khawtlang nunzia leh hnam ziarangte hloh miah lovin kan tel ve zel ngei dawn a ni. Hawh u, vawiinah hian, he kan ram ropui tak maia kan inunauna leh inpumkhatnate hi vawnghim a, tichak sauh sauh turin kan rilru i siamthar theuh ila; Mizoram-ah hian zahawm tak, thlamuang tak, nuamsa tak leh hlim taka kan khawsak dial dial theihna turin i thawk tlang ang u. JAI HIND

Attachment

  • Loading attachment...